پایگاه تحلیلی فضای مجازی و آموزش سواد رسانه مبتنی بر مبانی امامین انقلاب

چگونه فعالیت در سرویس‌های وابسته به دشمن موجب تقویت اقتصادی آنان می‌شود؟

  • ۱۵۵۱

یکی از زمینه‌های اجتماعی که دست‌آویز گسترش گناه می‌گردد، اعانت و کمک به ظلم است چرا که پشتیبانی از ظالم و گناهکار در راستای گناهش، او را نیرومندتر و گستاخ‌تر کرده و بر توسعه گناه و پیدایش گناهان دیگر کمک می‌کند. فرعون‌ها و همه حکومت‌های طاغوت به‌واسطه یاری و پشتیبانی افراد زبون و فرصت‌طلب نیرومند شده و بر ظلم و ستم خود افزوده‌اند.

قرآن کریم در سوره مائده با تأکید بر لزوم تعاون و همکاری در کارهای نیک، از پشتیبانی و کمک به افراد ظالم نهی نموده است و همکاری با ستمگران را مایه داخل شدن در آتش دوزخ دانسته است.[1]

اگر این اصل در اجتماعات اسلامی زنده شود و مردم بدون در نظر گرفتن مناسبات شخصی و نژادی و خویشاوندی با کسانی که در کارهای مثبت و سازنده گام بر می‌دارند، همکاری کنند و از پشتیبانی و تقویت افراد ستمگر در هر گروه و طبقه‌ای که باشند، خودداری نمایند، بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی سامان می‌یابد.

رسول خداصلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید:

إِذَا کانَ یوْمُ الْقِیامَةِ نَادَی مُنَادٍ أَینَ الظَّلَمَةُ وَ أَعْوَانُهُمْ وَ مَنْ لَاقَ  لَهُمْ دَوَاةً وَ رَبَطَ کیساً أَوْ مَدَّ لَهُمْ مرة [مَدَّةَ] قَلَمٍ فَاحْشُرُوهُمْ مَعَهُمْ؛[2] «چون روز قیامت شود، ندا دهنده‌ای ندا می‌دهد: «کجایند ستمگران و یاران آن‌ها؟ هر کسی که دواتی برای آنان لیقه[3] کرده، یا سرِ کیسه‌ای را برای آنان بسته، یا قلمی برای آنان در مرکب فرو برده است، اینان را نیز با ستمگران محشور کنید».‌

در فقه اسلامی نیز پاره‌ای از معاملات و قراردادهای تجاری که جنبه کمک به گناه دارد، همانند فروختن انگور به کارخانه‌های شراب سازی و یا فروختن اسلحه به دشمنان حق و عدالت و یا اجاره دادن محل کسب و کار برای داد و ستدهای گناه آلوده و اعمال خلاف شرع تحریم گردیده است.[4]

گرچه در آموزه‌های اسلامی سخنان پرشماری پیرامون کیفر کمک به ظالم و نمودهای مختلف آن در جامعه مطرح شده است، اما در این جایگاه تنها به این مهم می‌پردازیم که حضور و فعالیت در سرویس‌های متعلق به دشمن، نمود حمایت و پشتیبانی اقتصادی از طاغوت و دشمنان اسلام است.

با توجه به مطالب فوق، پرسشی که مطرح می‌شود آنکه چگونه فعالیت در سرویس‌های وابسته به دشمن موجب تقویت اقتصادی آنان می‌شود؟

پاسخ آنکه:

پایه کسب درآمد توسط نرم‌افزارهای مختلف در فضای مجازی، تعداد کاربران آن نرم‌افزار است؛ به عبارت دیگر، تعداد کاربران یک نرم‌افزار (اعم از شبکه اجتماعی، موتور جستجو، ایمیل، سیستم عامل، ضد بدافزار، فیلترشکن و ...) تعیین کننده قدرت اقتصادی آن نرم‌افزار است؛ زیرا هرچه تعداد کاربران بیشتر باشد، محتوای بیشتری تبادل می‌شود، اطلاعات بیشتری جمع‌آوری می‌گردد، رصد جامع‌تری ممکن می‌شود، برنامه‌ریزی‌ها بر مبنای اطلاعات جمع‌آوری شده، دقیق‌تر می‌گردد و در مجموع از جهات مختلف موجب تقویت مالک و گرداننده نرم‌افزار می‌شود. بر این اساس، هر چه تعداد کاربران بیشتر باشد، نرم‌افزار در بعد اقتصادی از جهات زیر تقویت می‌شود:

  1. ارزش سهام در بازار بورس
  2. درآمد بابت مصرف ترافیک
  3. درآمد بابت تبلیغات
  4. فروش برخی محصولات دیجیتال
  5. فروش محصولات فرهنگی مانند آهنگ و بازی
  6. دریافت وجه بابت بخشی از خدمات
  7. فروش اطلاعات

به همین خاطر شرکت‌هایی همچون آمازون، اپل، گوگل، سامسونگ فیس‌بوک، ای تی اند تی، مایکروسافت[5] و ورایزون، به دلیل آنکه بیشترین کاربران جهان در فضای مجازی را به خود اختصاص داده‌اند، در لیست ارزشمندترین شرکت‌های جهان قرار دارند و مالکان آن‌ها نیز در صدر ثروتمندترین افراد جهان قرار گرفته‌اند.

در لیست ثروتمندترین افراد جهان جف بیزوس مدیرعامل آمازون با 112 میلیارد دلار رتبه اول، بیل گیتس از مایکروسافت با 90 میلیارد دلار رتبه دوم، مارک زاکربرگ از فیس‌بوک با 71 میلیارد دلار رتبه پنجم و لری الیسون از اوراکل با 58.5 میلیارد دلار رتبه 10 را به خود اختصاص داده‌اند.[6] میزان کسب سود حاصل از فعالیت کاربران به اندازه‌ای است که نفتالی بنت وزیر اقتصاد رژیم صهیونیستی وایبر را بهترین پاسخ به تحریم اسرائیل معرفی می‌کند.[7]

از این رو توجه به فتوای مقام معظم رهبری در بُعد اقتصادی فضای مجازی لازم و ضروری است. مطابق با مبانی مقام معظم رهبری و در پاسخ به این پرسش که «آیا نرم‌افزارها هم به‌مثابه کالا هستند و حکم خرید کالای ایرانی در اینجا هم وجود دارد؟»، چنین آمده است:

«حکم خرید کالای دشمنان که به نحوی کمک به آن‌ها محسوب می‌شود تحت عنوان «اعانه ظالم» شامل اینجا نیز می‌شود؛ یعنی ما با خریداری یک نرم‌افزار، خدماتی به آن‌ها برسانیم یا به نحوی از این نرم‌افزارها استفاده کنیم که سودش به جیب آن‌ها برود، مثل برخی برنامه‌ها که اصل ورود به آن‌ها و تعداد استفاده‌کنندگان از آن‌ها برای صاحبش مفید است، همین ورود به برنامه هم حرام می‌شود؛ بنابراین فرقی نمی‌کند که این کالا سخت‌افزار باشد یا نرم‌افزار و این توصیه‌‌ای که گفته‌اند اگر کالایی مشابه داخلی دارد، از کالای خارجی استفاده نکنید، شامل نرم‌افزارها هم می‌شود و باید از نرم‌افزار داخلی استفاده کنید».[8]

اما پرسشی دیگری که مطرح می‌شود آنکه اگر استفاده از سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای و شبکه‌های مجازی خارجی به اقتصاد آنان کمک کرده و پشتیبانی از ظالم محسوب می‌شود، پس استفاده از اینترنت جهانی چه حکمی دارد؟ پاسخ آن است فتوای مقام معظم رهبری مربوط به زمانی است که جایگزین داخلی برای یک سرویس خارجی داشته باشیم؛ اما از آنجایی که راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، با سهل‌انگاری مواجه شده و تنها راه دسترسی به اطلاعات ملی و بین‌المللی استفاده از اینترنت جهانی است، استفاده از اینترنت فعلی، از باب ضرورت بلا اشکال است.

بنابر این هر فرد مسلمان برای استفاده از برنامه‌ها و نرم‌افزارهای متعلق به دشمن، مناسب است این سؤال را از خود بپرسد که آیا استفاده از این‌گونه برنامه‌ها و نرم‌افزارها که دشمنان را به خواسته‌هایشان نزدیک کرده و به نقشه‌هایشان جامه عمل می‌پوشاند، کمک به ظالم محسوب نمی‌شود؟ آیا حضور در این نرم‌افزارها موجب تأیید گردانندگان نشده و آنان را در ادامه فعالیت‌هایشان استوارتر نمی‌کند؟

مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «هر قدمی که کسی برای تقویت طاغوت بردارد، در جبهه طاغوت قرار می‌گیرد».[9]

 



[1]. مائده: 2.

[2]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 260.

[3]. لیقه در لغت عرب به پارچه یا پنبه ابریشمی می‌گویند که در دوات می‌گذارند تا مرکب را به خود جذب کند و از ریزش آن جلوگیری نماید.

[4]. البته این احکام، شرائطی دارد که در کتب فقهی و توضیح المسائل مراجع تقلید بیان شده است.

[5]. درآمد بیل گیتس (Bill Gates) رئیس و مؤسس شرکت مایکروسافت در هر ثانیه معادل 250 دلار است یعنی درآمد این شرکت در هر 4 ثانیه، بیش از یکصد میلیون تومان برآورد می‌شود.

 https://www.agkcorretora.com.br/noticia/149/2014-09-05/curiosidades-sobre-dinheiro-bill-gates.

[6]. https://www.forbes.com/billionaires/list/#version:static.

[7]. http://www.rajanews.com/news/.191047

[8]. http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=29126.

[9]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33011&p=.2

فضای مجازی و آسیب ها

  • ۸۲۹

فضای مجازی با توجه به عواملی همچون گستردگی، تنوع خدمات و محصولات در ابعاد گوناگون، اطلاعات وسیع، پاسخ به نیازهای گوناگون مانند علمی، اقتصادی، تفریحی و... بستر بسیار مناسبی برای تأثیرگذاری بر کاربرانش می‌باشد؛ به‌گونه‌ای که این تأثیرگذاری و تأثیرپذیری می‌تواند با وحدت مدیریت فعلی آن توسط استکباری جهانی، موجب جهانی‌سازی از طریق یکسان‌سازی فرهنگی شود.

رشد اینترنت و فراگیری همه‌جانبه آن به همراه کثرت کاربرانش، باعث شده که بررسی عوامل و ابعاد تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تبدیل به ضرورتی شود که غفلت از آن خسارت‌های غیرقابل جبرانی را ایجاد خواهد کرد. همان‌گونه که می‌دانیم، اینترنت با توجه به چندمنظوره بودنش، یک وسیله ارتباطی چندرسانه‌ای است که همه وسایل ارتباطی از قبیل رادیو،‌ تلویزیون، ماهواره، تلفن، مطبوعات و... را در برگرفته و برای کاربران خود محیط ویژه و استثنایی‌ای را خلق کرده است.

«اینترنت در مقایسه با ظهور سایر رسانه‌های الکترونیکی که به‌صورت یک پدیده گسترش‌یافته، الگوهای متفاوت و متداول ارتباطی از قبیل رادیو و تلویزیون را به شکل یک شبکه تعاملی گسترده، درهم‌آمیخته است.»[1]

علاوه بر این، ارتباط کاربران در فضای مجازی یک ارتباط یک‌طرفه نیست بلکه، دو یا چند نفر هم‌زمان می‌توانند باهم در تعامل مستقیم باشند. از سوی دیگر، مدیریت محسوس و نامحسوس خدمات‌دهندگان بر کاربران نیز، می‌تواند شدت تأثیرگذاری را بیشتر کند؛ به‌ویژه این‌که، غالب ارائه‌دهندگان خدمات فضای مجازی در ابعاد بین‌المللی، زنجیره زرسالاران اقتدارطلب یا همان صهیونیسم بین‌الملل هستند.

امروزه به خاطر سلطه‌طلبی سردمداران، مدیران لیبرالِ غربی و صهیونیسم بین‌الملل بر فضای مجازی، این محیط، تبدیل به ابزاری جهت تسلط سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... بر کاربران جوامع مختلف کرده است. با این اوصاف، فضای مجازی فعلی بیش از آن‌که برای ملت‌ها فرصت‌آفرین باشد، تهدیدزاست.



[1]. اسلوین، جیمز، اینترنت و جامعه، ترجمه عباس گیلوری و علی رادباوه، تهران، نشر کتابدار، 1380 ش، ص 3.

آسیب های فضای مجازی

  • ۸۱۱

با تمام تبلیغاتی که در جهت مطلوب نشان دادن وضعیت فعلی فضای مجازی می‌شود، قرائن و شواهد بیان‌گر آن است که فضای مجازی دارای تهدیداتی جدی در ابعاد فردی و اجتماعی بوده که در اثر غفلت از این آسیب‌ها، خسارت‌های جبران‌ناپذیری متوجه مردم و کشور شده و خواهد شد.

علاوه بر نبود محدودیت سنی در استفاده از فضای مجازی، سلطه دشمن، غفلت از وضع قوانین مؤثر، عدم فرهنگ‌سازی، ترویج ابزارهای غیراستاندارد غیربومی و اغلب، صهیونیستی و...، موجب بروز آسیب‌های یادشده می‌شود.

مهم‌ترین آسیب‌های فضای مجازی در سه بُعد کلی موردبررسی قرار می‌گیرد:

آسیب های فردی فضای مجازی

  • ۸۶۱

آسیب‌هایی که بر بُعد فردی اشخاص تأثیرگذار بوده و آنان را از حالت طبیعی یک فرد سالمِ با اراده و عزم راسخ، دارای هدف و آرمان‌های حقیقی، امیدوار، تولیدکننده و مفید، مؤمن معتقد، دارای بلوغ فکری و سنی مناسب، شاداب و سربلند، تبدیل می‌کند به مریضی روحی، بی‌اراده و تنبل، بدون هدف، خیال‌پرداز، ناامید و یا امیدوار کاذب، مصرف‌گرا و سربار، دارای ضعف ایمان، افسرده و سرخورده.

به‌بیان‌دیگر، آسیب‌های فردی، شخصیت اجتماعی، اعتقادی، علمی، فرهنگی و ملی فرد را بیمار کرده و او را از حالت طبیعی و مفید به یک فرد غیرطبیعی، مصرفی و حتی مضر تبدیل می‌کند.

عوامل بسیاری در آسیب‌های فردی دخیل هستند که در حال حاضر، مخرب‌ترین، مهلک‌ترین، خطرناک‌ترین، تأثیرگذارترین و کم‌هزینه‌ترین آن‌ها استفاده آزاد و بی‌قیدوشرط از فضای مجازی است که با توجه به نحوه مدیریت و ساختار فناوری اطلاعات و ارتباطات، سموم و آفات فردی و اجتماعی را به‌راحتی منتقل می‌کند.

آسیب‌های فردی را در سه حوزه می‌توان مورد تحلیل و بررسی قرار داد:اعتقادی ، اخلاقی و رفتاری ، سلامت.

آسیب های اعتقادی فضای مجازی

  • ۸۵۵

اعتقادی

آسیب‌های فردی ـ اعتقادی به آسیب‌هایی گفته می‌شود که حوزه باورهای دینی، آموزه‌ها و معارف الهی، معرفت‌شناختی، هستی شناختی، انسان‌شناختی و ارزش شناختی را هدف قرار داده و با زیر سؤال بردن و طرح شبهات پیرامون این حوزه‌ها به اساس اعتقادی فرد خدشه وارد کرده و او را در مسائل اصولی و اعتقادی دین و مذهب متزلزل می‌کنند.

به علت اهمیت آسیب‌های فردی ـ اعتقادی به مصادیقی از این آسیب‌ها اشاره می‌شود:[1]

  • ·       پخش شبهات فراوان اعتقادی در توحید، عدل و معاد؛
  • ·       تضعیف باورها و مسلمات اصول و فروع دین؛
  • ·       نمایش پیامبر گرامی اسلام به‌عنوان فردی عادی و هوس‌باز (نعوذبالله)؛
  • ·       توهین گسترده به اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام)؛
  • ·       مخدوش ساختن عقیده مهدویت از طریق تردید در منجی، معرفی اسطوره‌های تخیلی و شیطان به‌عنوان منجی؛
  • ·       تبلیغ گسترده امام زمان‌هراسی؛
  • ·       ترویج گسترده شبهات قرآنی و توهین به قرآن؛
  • ·       توهین گسترده به علمای سلف و فعلی، خصوصاً امام خمینی (رحمه‌الله) و مقام معظم رهبری؛
  • ·       توهین گسترده به مراجع عظام تقلید؛
  • ·       ترویج ادیان انحرافی از قبیل هندوئیسم، فراماسونری، کابالیسم، شیطان‌پرستی؛
  • ·       ترویج و تبلیغ گسترده فِرَق انحرافی مانند بهاییان، وهابیان، شیرازی‌ها، احمدالحسن و...؛
  • ·       ترویج ارتباط با جن و استفاده از قدرت او در راستای اهداف غیرانسانی؛
  • ترویج جادوگری؛
  • ·       زمینه‌سازی برای ایجاد غفلت، خود فراموشی و خدا فراموشی؛
  • ·       کاهش تقید به رعایت احکام شرعی.

درواقع، در آسیب‌های فردی ـ اعتقادی، ضربه اساسی به اصل و ریشه باورهای دینی و ملی وارد می‌شود؛ به‌گونه‌ای که فرد در مجموعه‌ای از افکار و عقاید ضدونقیض غوطه‌ور است و به علت غلبه کششی و تبلیغی، به عقاید انحرافی رو آورده و در هاله‌ای از شبهات بدون جواب قرار گرفته، نسبت به همه عقاید حقه، بدبین و روی‌گردان می‌شود.



[1]. به دلیل محدودیت حجم محتوا، توضیحات مرتبط با آسیب‌ها، توسط استاد در کلاس بیان خواهد شد.

آسیب های اخلاقی و رفتاری فضای مجازی

  • ۹۳۳

 اخلاقی و رفتاری

آسیب‌های فردی ـ اخلاقی و رفتاری به آسیب‌هایی گفته می‌شود که مرز بین اخلاقیات و غیراخلاقیات و رفتارهای اخلاقی را نشانه رفته و با بر هم زدن مرز بین اخلاقیات و غیراخلاقیات،‌ حریم‌ها را شکسته و پلیدی‌ها را در اخلاق و رفتار پدیدار می‌کند.

شاید هرگز نتوان بر روی برخی از رفتارهای اخلاقی مانند حیا، غیرت، تقوا، حفظ هویت اسلامی ـ ملی، دشمن‌ستیزی، وقار و منش انسانی در مقابل بی‌اخلاقی‌های پیرامون و... قیمتی گذاشت، ولی اگر همین رفتارهای ارزشی مورد خدشه قرارگرفته و از بین بروند، در درجه اول برای خود فرد و در درجه دوم برای جامعه و افراد آن بسیار خطرناک و آسیب‌زا خواهند شد. بنابراین، دشمنان آگاه جوامع اسلامی بسیار دقیق و عالمانه وارد میدان شده و در فضای مجازی کاربران خود را به شیوه‌ها و حیله‌های لطیف ربوده و به‌صورت یک انسان ضعیف و بی‌اخلاق تحویل جامعه می‌دهند.

در اینجا، به مهم‌ترین آسیب‌های فردی ـ اخلاقی و رفتاری اشاره می‌شود:

1- از دست دادن هویت اسلامی ـ ایرانی؛

اصولاً فضای مجازی در راستای پروژه دهکده جهانی مارشال مک لوهان به وجود آمده است و هدف از آن یکسان‌سازی باورها و عقاید و اندیشه‌های همه ملل در راستای افکار و اندیشه‌های غربی است. در حقیقت فضای مجازی با گسترش و سلطه اندیشه غربی در تلاش هست تا همه هویت‌های مستقل فرهنگی را از میان بردارد و اصولاً هیچ فرهنگ متمایز و متفاوتی با فرهنگ سلطه باقی نماند. تبلیغ و ترویج عرفان‌های شرقی ازجمله تصوف که همزیستی با هر نوع آئین و دینی را حتی شرک‌آمیز (چون یهود و صهیونیسم) را توصیه می‌کند یکی از پروژه‌های فضای مجازی است. در حال حاضر گرایش به تصوف تحت عنوان عرفان یکی از آسیب‌های جدی تخریب هویت شیعی ایرانیان است که برخی به ترویج همزیستی با دشمنان تشیع ازجمله یهودیت و بهاییت اقدام می‌کنند. عضویت در کانال‌های ضد ارزشی تلگرام چون آمد نیوز (که جنبه سیاسی و ضد نظام و انقلاب دارد) یا دُر تی وی (کانال صوفیه که متمرکز بر حوزه‌های علمیه تشیع و روحانیت و مرجعیت و تخریب آن فعالیت می‌کنند) همه و همه در بلندمدت می‌تواند به کم‌رنگ شدن هویت شیعی و انقلابی منجر شود و رسوب شبهات در آینده بی‌اعتقادی و بی‌اعتمادی به نظام و انقلاب را به همراه داشته باشد.

2- قبح‌شکنی نسبت به ناهنجاری‌های دینی و اجتماعی

در محیط مجازی، کاربران به دلیل ارتباط شبهه تعاملی خود با آن، در بسیاری از فرایندها خود را دخیل می‌دانند و در انجام انواع افعال مشارکت می‌کنند. به دلیل تسلط بیگانگان بر فضای مجازی، غالب افعال کاربران در این بستر ناهنجار بوده و در تعارض کامل با هنجارهای دینی و اجتماعی کشور است. کاربران فضای مجازی در مدت حضور خود در این فضا، خصوصاً بازی‌های ویدئویی، بارها و بارها سرقت، تجاوز به عنف، زورگیری، قماربازی، شراب‌خواری، تشکیل و مدیریت باندهای تبهکاری و را تجربه می‌کنند و پس از مدتی به دلیل عادی شدن موجه شدن با چنین مواردی و حتی ارتکاب آن، قبح چنین اعمالی برایشان از بین رفته و در پاره‌ای موارد منجر به انجام چنین اعمالی در محیط فیزیکی نیز می‌شود.

3-عدم مسئولیت‌پذیری

اعتیاد، اعتماد و اعتقاد به فضای مجازی و تأثیرپذیری از رسانه‌های فعال در آن می‌تواند کاربران فضای مجازی را به روزمرگی و وقت‌گذرانی ناسالم و بی‌برنامگی مبتلا کند. چنانچه برخی از کاربران تحت تأثیر شبهات و مسائل فرهنگی منفی که علیه نظام منتشر می‌شود، از مسئولیت‌های اجتماعی و خانوادگی و فردی خود شانه خالی می‌کنند و تلاش در جهت خدمت به نظام و تشیع را بی‌فایده تصور می‌کنند. متأسفانه به دلیل جهت‌گیری رسانه‌های معاند در فضای مجازی در راستای تضعیف خودباوری و زیر سؤال بردن هویت شیعی، شاهد نوعی خمودگی و سستی در انجام وظایف فردی و خانوادگی بخش قابل‌توجهی از کاربران فضای مجازی هستیم و عملاً انگیزه و تلاش در جهت پیشرفت امور زندگی و فردی خود را ازدست‌داده‌اند.

4-تضعیف عاقبت‌اندیشی و ترویج در زمان حال زندگی کردن؛

فضای مجازی به دلیل تجمیع همه امکانات رسانه‌ای، شهوانی و مادی عاقبت‌اندیشی افراد را تضعیف می‌کند. سفر و گشت‌وگذار در بخش‌های بی‌قانون و مفسده انگیز فضای مجازی، مانند سفر به مناطق فاسد کشورهای غربی و شرقی است که یاد خدا را در دل‌ها می‌میراند. از سوی دیگر، تبلیغ و ترویج لذت نامشروع بیشتر و غور در حال و فراموشی آنده، خصوصاً در بازی‌های ویدئویی، فرصتی برای اندیشیدن درباره مرگ، معاد و روز واپسین باقی نمی‌گذارد. لذا غرق شدن در این شهوات و لذت‌ها فرد را از عاقبت‌اندیشی غافل می‌کند. برخی از کاربران، خصوصاً نوجوانان و جوانان به دلیل کنجکاوی افزونتر، قوه عاقله ضعیفتر و احساسات قوی‌تر، نسبت به این آسیب، در معرض ابتلای بیشتری هستند.

5-اشاعه سستی و تنبلی؛

غرق شدن در لذت و سرگرمی در فضای مجازی آرام ارام فرد را به دل‌بستگی و وابستگی شدید و اعتیاد گونه به فضای مجازی سوق می‌دهد و لذا در بیشتر مواقع کاربر برای جدا نشدن از این ابزار و فضای مجازی، به هر بهانه‌ای از انجام کارهای ضروری و حتی روزمره خود نیز سرباز میزند و به‌نوعی دچار سستی و تنبلی مزمن می‌شود. گاه حتی فرد به دلیل افراط در سستی، از مسئولیت‌های و وظایف خود سرباز میزند و از دیگران ازجمله نزدیکان و اعضای خانواده توقع دارد تا مسائل شخصی او را انجام دهند.

6-میل به گوشه‌نشینی و انزوا؛

آن دسته از افرادی که استفاده اعتیادی از اینترنت می‌کنند، بیشتر دچار انزوا و تنهایی اجتماعی می‌گردند، دچار ناکامی تحصیلی و کاری بیشتری می‌شوند، و روزبه‌روز از دایرهٔ تعاملات میان فردی و ارتباطات آن‌ها کاسته می‌شود.[1]

امروزه اینترنت در زندگی اجتماعی، جای دوستان و نزدیکان را گرفته و در حقیقت جایگزین روابط دوستانه و فامیلی شده است. افرادی که ساعت‌ها وقت خود را در سایت‌های اینترنتی می‌گذرانند بسیاری از ارزش‌های اجتماعی را زیر پا می‌نهند؛ چراکه فرد، دیگر فعالیت‌های اجتماعی خود را کنار گذاشته و به فعالیت‌های فردی روی می‌آورد. نتایج پژوهش شاندرز نشان داد که استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است. برعکس کاربرانی که از اینترنت کمتر استفاده می‌کنند، به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای با والدین و دوستانشان ارتباط بیشتری دارند. بررسی محققان نشان می‌دهد شاید هیچ‌گاه کاربران اینترنت از افسردگی و انزوای اجتماعی خودآگاه نباشند و در صورت آگاهی، آن را تأیید نکنند؛ اما ماهیت کار با اینترنت چنان است که فرد را در خود غرق می‌کند. پژوهش‌های انجام‌شده حاکی است دنیای اجتماعی در آینده دنیای منزوی باشد؛ چراکه اینترنت با توجه به رشدی که دارد و جذابیت‌های کاذبی که برای نوجوانان ایجاد می‌کند، آن‌ها را به خود معتاد ساخته و جانشین والدین می‌شود.[2]

7-تبدیل‌شدن سرگرمی به هدف؛

به دلیل ساختار و مهندسی غربی فضای مجازی اصولاً رویکرد غالب خدمات آن، سرگرمی محور است. لذا غالب کاربران، خصوصاً نوجوانان و جوانان به دلیل جذابیت‌های سرگرم‌کننده، بیشتر مستعد غرق شدن در این فضا هستند.1. کمبود امکانات تفریحی مناسب 2. فشارهای علمی و درسی 3. محدودیت‌های اجتماعی و اخلاقی 4. محدودیت‌های عرفی 5. عدم امکان نظارت بر فعالیت کاربران در فضای مجازی 6. نیازهای جنسی کاذب 7. سهولت دسترسی ... و مواردی ازاین‌دست باعث می‌شوند تا کاربران برای سرگرم شدن فضای مجازی را در اولویت امور خود قرار دهند.

پس از مدتی که سرگرمی بهانه حضور در غالب سرویس‌های فضای مجازی، خصوصاً علمی – آموزشی، فرهنگی، سیاسی را به خود اختصاص داد، خود سرگرمی به هدف تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر، کاربر، سرگرمی را دیگر برای فهم راحت‌تر محتوای علمی و یا سیاسی نمی‌خواهد؛ بلکه خود سرگرمی را می‌خواهد. او می‌خواهد سرگرم شود و برای سرگرم شدن نیز، هزینه‌های گزافی نیز پرداخت می‌کند. پرداخت‌های درون برنامه‌ای بازی‌های ویدئویی مخصوص تلفن همراه، شاهدی بر این ادعا است.

8-ناتوانی در مدیریت زمان؛

گشت‌وگذار در فضای مجازی اگر بدون نیاز واقعی و توجیه علمی صورت گیرد و صرفاً از روی کنجکاوی و سرگرمی باشد، به باتلاق عمر تبدیل خواهد شد. هرروز بر امکانات رسانه‌ای و جذاب فضای مجازی افزوده می‌شود. لذا کاربرانی که دچار سرگردان و بی‌برنامگی در امور زندگی هستند، گاه چنان غرق در جذابیت‌های فضای مجازی می‌شوند که گذشت زمان را حس نمی‌کنند.

9-دور شدن از فعالیت‌های مهم زندگی؛

برخی از کاربران فضای مجازی در ابتدای امر صرفاً باانگیزه‌های الهی و انقلابی وارد فضای مجازی می‌شوند تا با استفاده از فضای مجازی به اصلاح امور جامعه و کشور کمک کنند اما جذابیت‌های فضای مجازی آنان را در فضای غیرواقعی و کاذب فرو می‌غلطاند. فضای مجازی به فرد بدون اینکه تلاش واقعی صورت داده باشد هویت و شخصیتی غیرواقعی می‌بخشد؛ شخصیت و هویت کاذبی که نتیجه تلاش عملی کاربر نبوده، بلکه حاصل جمع‌آوری لایک (پسند) و فالوور (دنباله رو) است. شخصیت جدید و محبوب کاربر، باعث می‌شود تا زندگی در فضای مجازی برای وی به یک اولویت تبدیل شود. کاربرانی که سال‌ها عمر و جوانی خود را صرف سرمایه‌گذاری در این فضا می‌کنند، به دلیل نداشتن سرمایه علمی و اجتماعی واقعی در زندگی واقعی، دچار خطا و تصمیمات نادرست فروانی می‌شوند و همین عامل سرخوردگی و شکست آنان می‌گردد. 1. قضاوت عجولانه و نادرست درباره مسائل کشور 2. همراهی و گاه همکاری خواسته و یا نخواسته با دشمن 3. به انحراف کشاندن دیگران خصوصاً جوانان به دلیل داشتن وجهه مذهبی 4. رفتار نادرست با دیگران 5. داشتن مواضع تند و افراطی و گاه پافشاری و تعصب بر یک موضع اشتباه 6. نداشتن روحیه انتقادپذیری به دلیل داشتن طرفداران زیاد و مواردی ازاین‌دست، کاربران را از واقعیت‌های زندگی و زندگی واقعی دور می‌کند.

درک این موضوع که توجه بیش‌ازحد افراد به دنیای مجازی و هویت خود در شبکه‌های اجتماعی آن‌ها را از رقابت در دنیای واقعی و رسیدن به اهداف مهم بازداشته بسیار آسان است. اکثر جوانان به‌جای اینکه با تلاش و پشتکار مهارت‌های لازم برای رسیدن به اهداف عالی خود را کسب کنند، ترجیح می‌دهند به فوق ستاره‌ای در دنیای مجازی و شبکه‌هایی از قبیل فیس‌بوک، توییتر و … شوند.[3]

10-ترویج گسترده شب‌بیداری؛

اختلال در خواب از دیگر دستاوردهای فضای مجازی است که خواب مفید شبانه را از جوانان می‌گیرد و برای آنان خواب و تنبلی و عدم کارآمدی در روز کاری و تحصیلی را فراهم می‌کند.[4] این مهم به دلیل مشوق‌های تبلیغی فراوان شرکت‌های ارائه دهنده خدمات فضای مجازی، خصوصاً اپراتورها از یک سو و دوری از نظارت والدین هنگامه نیمه شب از سوی دیگر، تشدید می‌گردد.

11-افزایش روحیه پرخاشگری و خشونت؛

رفتارهای پرخاشگرانه در میان فرزندان به‌صورت غیرمعمول افزایش پیدا کرده است. برخی محققین تصور می‌کنند علت عمده آن بازی‌های کامپیوتری و فیلم‌های خشن است. هرچند نمی‌توان منکر تأثیر منفی این نوع سرگرمی‌ها در بروز رفتارهای خشن بود، اما با توجه به نقش محتوای غیر اخلاقی که در فیلم‌ها (بدون سانسور و زبان‌اصلی) و بازی‌ها وجود دارد، می‌توان این عامل را نیز از جمله عوامل مهم ایجاد روحیه پرخاشگرایانه در کودکانف نوجوانان و جوانان قلمداد کرد. اعتیاد به فضای مجازی و فشار والدین برای کاهش این اعتیاد، بر میزان پرخاشگری کاربران فضای مجازی می‌افزاید. کاربران فضای مجازی هرگاه با محدودیتی در محیط مجازیف چه درباره میزان استفاده و چه درباره نوع استفاده مواجه می‌شوند، به شدت عصبانی شده و رفتارهای خشن از خود نشان می‌دهند.

تحقیقات متعدد انجام‌شده در داخل و خارج از کشور مؤید این موضوع است که استفاده افراطی و نامناسب از فضای مجازی ممکن است منجر به پرخاشگری، رفتارهای ضداجتماعی، هیجان زیاد، افزایش رفتارهای پرخطر جنسی، تنوع‌طلبی جنسی و افزایش رویکرد مثبت به رفتارهای ضداجتماعی و غیراخلاقی شود.[5]

12-تصمیم‌گیری بر اساس فضای فکری محیط مجازی؛

فضای مجازی برخلاف آن‌که یله و رها به نظر می‌رسد، یله و رها نیست و سازندگان آن برای مدیریت افکار و اندیشه‌های مخاطبین این محیط را به‌گونه‌ای ساماندهی کرده‌اند که کاربران بدون اینکه متوجه شوند، در مسیر خواست و میل سازندگان آن حرکت می‌کنند. برخی کاربران فضای مجازی با اعتیاد و اعتماد به این محیط، از مفید بودن حضور و فعالیت خود سرسختانه دفاع می‌کنند و عوارض و آسیب‌های آن در نظرشان بسیار ناچیز دیده می‌شود.

یکی از جدی‌ترین عوارض که حاصل اعتماد فراوان کاربران به محیط مجازی است، واقع پنداری تمام مسائلی است که کاربران در محیط مجازی با آن مواجه می‌شوند؛ به عبارت دیگر، کاربران گمان می‌کنند واقعیت‌ها آن چیزی است که در محیط مجازی می‌بینند و نه آنچه در فضای پیرامون خود می‌بینند و یا می‌شنوند. بسیاری از کاربران که از مهندسی اطلاعات و ارتباطات در سرویس‌های متعلق به دشمنان بی اطلاع هستند، به دلیل باور عمیق خود به آنچه در محیط مجازی با آن مواجه می‌شوند، در محیط فیزیکی و زندگی عادی خود نیز بر اساس وضعیت حاکم بر محیط مجازی تصمیم می‌گیرند. رفتار غیر معقول بسیاری از کاربران، هنگامه ترویج شایعات، از نمونه بارز این آسیب است.

13-تزلزل اعتمادبه‌نفس؛

یکی از آسیب‌های مهم فضای مجازی ایجاد فرهنگ غلط چشم‌وهم‌چشمی و رقابت است. فضای مجازی عرصه‌ای برای خودنمایی و خود اظهاری است. طبیعتاً بسیاری از افراد که توان رقابت در چنین فضای ناسالمی را ندارند، به دلیل احساس کمبودی که در خود و زندگی خود احساس می‌کنند، دچار انواع بیماری‌های روحی و روانی ازجمله از بین رفتن اعتمادبه‌نفس می‌شوند. این معضل در میان زنان، نوچوانان به دلیل ضعف‌های جسمی و روحی، شیوع بیشتری دارد.

از ۷۰۰۰ مادری که در پژوهش «مادران امروز» شرکت کرده‌اند، ۴۲ درصد در مورداستفاده از شبکه اجتماعی پینترست[6] دچار استرس می‌شوند، چراکه نمی‌توانند ازنظر مهارت و تخیل با سایر کاربران این شبکه رقابت کنند. اما تنها پینترست نیست که باعث بروز استرس در مادرها می‌شود. بر اساس آخرین پژوهش‌ها حدود ۲۰ درصد از ۱۶۳۲ فرد بزرگ‌سال آمریکایی که در این پژوهش شرکت کرده‌اند، معتقدند که بیش از همهٔ شبکه‌های اجتماعی، فیس‌بوک بیشترین اثر منفی را بر احوال آن‌ها دارد، و ۲۰ درصد دیگر می‌گویند که این سایت باعث اضطراب آن‌ها می‌شود. این روشن است که وقتی شما تصاویر تعطیلات دوستانتان را می‌بینید که به‌جایی سفرکرده‌اند که شما توان مالی سفر به آنجا را ندارید یا استتوس‌های همیشه شادمان آن‌ها را می‌خوانید احساس خلأ بکنید. اما تأثیر این شبکه اجتماعی استرس‌زا برزنان متفاوت از مردان است.[7]

14-توسعه وسواس‌های فکری ـ عملی

ایجاد شک و تردید در باورها و اعتقادات، کاهش اعتماد و اعتقاد نسبت سعادت اخروی، ایجاد نگاه منفی نسبت به آینده فردی و اجتماعی، ایجاد ترس نسبت به آینده و ابهام در موفقیت، زمینه را برای انواع وسواس‌های فکری و عملی فراهم آورده است. فضای مجازی با رویکرد استعمار اندیشه و ترویج سبک زندگی غربی، بستر مناسبی برای رشد و گسترش این نوع تفکرات و تعمیق آن در اندیشه کاربران فراهم آورده است. در این محیط و با توجه به نوع مدیریت آن، دائماً ترس از آینده با تاکید بر عدم موفقیت، ترویج می‌شود.

چنین مسائلی موجب ایجاد وسواس‌های شدید فکری و عملی شده و ذهن افراد را از بروز خلاقیت بازمی دارد. همچنین اقدام به ریسک‌های معقول، خصوصاً در کارآفرینی، حوزه‌های علمی و اقتصادی، به حداقل ممکن رسیده و حالتی ایستا در فرد ایجاد می‌کند.

با توجه به آسیب‌های ذکرشده این‌گونه می‌توان نتیجه گرفت که شاخصه‌های مهم در آسیب‌های اخلاقی و رفتاری عبارت‌اند از: پوچی در هدف، نداشتن اراده و استحاله هویتی (از هویت اسلامی ـ ملی به هویت غربی) که از شخص یک انسان بدون آرمان و بی‌اصل و ریشه به جامعه ارائه داده که جز سربار بودن هیچ نفعی برای جامعه ندارد.



[1]. فضای مجازی، تأثیرات آن و مسئله هویت افراد؛ دکتر محسن گرامی عضو حیات علمی و مدیر گروه فناوری و کامپیوتر دانشکده پست و مخابرات و حمیدرضا گاموری معاون پشتیبانی دانشکده؛ شماره 5 و 6 ماهنامه علمی تخصصی "پژوهش‌های نوین علوم مهندسی" خرداد و تیرماه 1396.

http://www.ictfaculty.ir/fa/culture/news-archieve/536-news250.html

[2]. مقاله: رابطه بین تأثیرات منفی فضای مجازی و تربیت دینی خانواده‌ها؛ تاریخ و زمان انتشار: 11 آذر 1395, 19:46؛

[3]. منحرف کردن از اهداف زندگی واقعی؛ تاریخ و زمان انتشار: ۱۳۹۵/۰۴/۰۵ ۱۴: ۴۱: ۲۶؛ شناسه خبر ۲۸۷۷۹؛

http://www.golestan24.com/بخش-اجتماعی-5/28779-منحرف-کردن-از-اهداف-زندگی-واقعی

[4]. اسارت ذهن فرزندان امروزی در چرخه فضای مجازی غیر کنترل شده؛ منتشرشده در مورخ: 1395/03/26 شناسه خبر: 787242؛ ساعت: 14:25؛

http://www.dana.ir/news/787242.html/اسارت-ذهن-فرزندان-امروزی-در-چرخه-فضای-مجازی-غیرکنترل-شده

[5]. پاور پوینت آموزشی مرکز ملی فضای مجازی با عنوان: حقیقت مجازی؛ موضوع: ازدیاد پرخاشگری؛ اسلاید 35.

[6]. Pinterest

[7]. پاور پوینت: بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر اخلاق تربیتی و فردی کاربران؛ منصور حسینی طایقانی؛ اسلاید 20.

آسیب های فضای مجازی به سلامت

  • ۸۴۹

سلامت

آسیب‌های فردی ـ سلامت به آسیب‌هایی گفته می‌شود که دو بخش روان و جسم را هدف گرفته و با ضربه زدن به این دو بخش، انسان را از حالت یک فرد طبیعی خارج ساخته و تبدیل به یک فرد بیمار جسمی و روحی می‌کند.

توجه به این نکته ضروری است که بخش آسیب سلامت روان به‌مراتب مهم‌تر و حساس‌تر از آسیب سلامت جسمی است؛ چون روح و روان انسان از وضعیت بلوغ روان‌شناختی خود خارج شده و هم‌چنین، در حالت تعاملی خود با جسم، دچار اختلال شده و استعداد شکوفایی را در او می‌میراند.

اگر در بهره‌مندی از فضای مجازی، محدودیتی قائل نشده و برای استفاده از آن حدومرزی تعیین نشود، نتیجه آن تربیت کاربرانی باروح و روان پریشان، افسرده، سرخورده، عصبی با جسمی خسته و معیوب خواهد بود.

در اینجا، برای آشنایی بیشتر با آسیب‌های فردی ـ سلامت به مهم‌ترین این آسیب‌ها اشاره می‌شود:

  • ·       افزایش افسردگی؛ افزایش بی‌حالی و احساس خستگی کاذب؛ افزایش اضطراب و استرس؛ گسترش چاقی؛ افزایش کمردرد؛ ایجاد درد در نواحی مچ و گردن؛ ایجاد بی‌اشتهایی کاذب؛ تأثیر منفی بر مغز (تومور)؛ ایجاد ضعف شنوایی (خصوصاً به‌وسیله هندزفری)؛ آسیب به چشم‌ها؛ تأثیر منفی بر قلب و فشار خود؛ کاهش باروری در مردان؛ تضعیف استخوان‌ها و مشکلات اسکلتی؛ تضعیف سیستم ایمنی بدن؛ ایجاد اختلالات ژنتیکی؛ افزایش تصادفات رانندگی به دلیل مشغول شدن به فضای مجازی حین رانندگی؛ شیوع میکروب‌های خطرناک و تأثیر مخرب بر محیط‌زیست از مهم‌ترین موارد تأثیرات سوء فضای مجازی بر زیست بومی جسمی افراد است.

آسیب های فضای مجازی به حریم خانواده

  • ۸۷۳

یکی از مهم‌ترین ارکان اجتماعی که در محیط مجازی دچار آسیب‌های گوناگون می‌شود، نهاد خانواده است. با توجه به نقش و اهمیت خانواده در اجتماع و تأثیر شگرف آن بر مسائل گوناگون کشور، ابعاد گوناگون آسیب‌های فضای مجازی در خانواده خصوصاً روابط والدین و فرزندان، روابط والدین و سبک زندگی خانوادگی موردبررسی قرار می‌گیرد.

آسیب های فضای مجازی به فرزندان خانواده

  • ۸۳۶

والدین و فرزندان

روابط مستحکم و صحیح والدین و فرزندان، می‌تواند قوام و دوام خانواده و به‌تبع آن جامعه را تضمین کند. متأسفانه این روابط با ورود فضای مجازی به خانواده‌ها، دستخوش تغییرات ناخوشایندی شده است که به برخی از این موارد اشاره می‌شود:

1- کاهش رابطه آموزشی- تربیتی والدین با فرزندان

یکی از آسیب‌های شایع فضای مجازی، کاهش رابطه آموزشی – تربیتی والدین با فرزندانشان است. امروزه دیگر فرزندان سؤال و ابهامات خود را برای والدین و اولیاء تربیتی خود مطرح نمی‌کنند، بلکه با در اختیار داشتن یک ابزار ارتباطی و اتصال به اینترنت، خود را بی‌نیاز از هر مربی و آموزگاری (خصوصاً والدین) می‌دانند. اینان به دلیل سهولت دسترسی به هر نوع محتوایی و طرح پرسش‌های خود در محیط مجازی و دسترسی به پاسخ (صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن پاسخ)، ضرورتی برای گفتگو با والدینشان درزمینهٔ ابهامات خود نمی‌یابند.

از سوی دیگر، والدین نیز به دلیل سبک زندگی جدید و اشتغالات فراوان، امور آموزشی و تربیتی فرزندان خود را به دیگران (خصوصاً فضای مجازی)، واسپاری کرده‌اند. به دلیل کاهش رابطه آموزشی و تربیتی، کودکان و نوجوانان، والدین خود را صرفاً متکفل امور اقتصادی خود دانسته و درزمینهٔ تربیتی و آموزشی، شأنی برای آنان قائل نیستند.

2- غفلت از نیازهای عاطفی فرزندان

فرزندان خصوصاً در دوران طفولیت به توجه بیشتر والدین خود نیازمند هستند. متأسفانه افراط‌وتفریط در استفاده از ابزارهای رسانه‌ای و ارتباطی در میان خانواده افزایش‌یافته است. وقت‌گذرانی در فضای مجازی، موجب غفلت والدین از نیازهای کودکان و سرخوردگی آنان می‌شود. 

این وضعیت باعث می‌شود فرزندان از دو طریق آسیب ببینند: از یک‌سو فرصت صمیمیت، گفت‌وگو و بسیاری از تعاملات والدین فرزندی را از دست می‌دهند و از سویی دیگر، نیازهای تحصیلی، اجتماعی و عاطفی کودکان تأمین نمی‌شود که بسیاری از این غفلت‌ها، عامل رشد خشونت‌های رفتاری برون‌ریز، خودکم‌بینی، عدم جسارت در برابر مشکلات و احساس عدم پذیرش در میان خانواده و همسالان در کودکان است.[1]

3- کاهش میزان نظارت و کنترل خانواده

گسترش فضای مجازی و امکان دسترسی کودکان، نوجوانان و جوانان به آن در هر زمان و مکانی، به یکی از دغدغه‌های استرس زای خانواده‌ها تبدیل شده است. از آنجاکه کاهش کنترل بر عملکرد فرزندان هنگام حضور آنان در فضای مجازی، زمینه برای انحراف و رفتارهای خارج از قانون، عرف و شرع فراهم می‌کند،، اضطراب و نگرانی شدیدی در والدین نسبت به مسائل تربیتی فرزندانشان بوجود آمده است. عدم آموزش کافی والدین درباره ماهیت و عملکرد فضای مجازی و قابلیت‌های ابزارهای ارتباطی چون تلفن‌های همراه هوشمند، تبلت و رها بودن فضای مجازی، پیامدهای این آسیب را تشدید کرده است. کاهش میزان نظارت و کنترل خانواده بر فرزندان و فاصله دیجیتالی بین والدین و فرزندان، منجر به دو آسیب جدی می‌شود:

الف)- ناتوانی والدین در آموزش فرزندان

 بچه‌ها با در دست داشتن یک دستگاه ارتباطی قدرتمند متصل به اینترنت، خود را بی‌نیاز از آموزش والدین و مربیان سنتی می‌بینند. از طرفی و والدین هم فاصله خود با فرزندانشان را بسیار زیاد می‌بینند و امکان آموزش به آن‌ها را با وجود اینترنت، بسیار بعید می‌دانند. به دلیل سرعت بالای کودکان در یادگیری استفاده از ابزارهای ارتباطی مانند گوشی و تبلت، فاصله بسیار زیادی میان والدین و فرزندان در آگاهی نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود دارد. به همین دلیل عملاً والدین به‌جای الگو و راهنما بودن، به پیرو فرزندان خود تبدیل‌شده و چند گام از فرزندان خود عقب هستند. در چنین وضعیتی، کودکان و نوجوانان به‌راحتی می‌توانند والدین خود را نسبت به عملکرد واقعی خود در فضای مجازی فریب دهند و هر آنچه خواستند انجام دهند.

ب)- کم‌رنگ شدن تربیت دینی با گسترش فضای مجازی

رسانه‌ها را پس از پدر و مادر باید ضلع سوم تربیت فرزندان دانست. تا پیش‌ازاین تلویزیون ضلع اصلی این تربیت بود، اما اکنون فضای مجازی نه‌تنها دیگر رسانه‌ها را به حاشیه رانده بلکه عملاً نقش کلیدی والدین را نیز در امر تربیت خنثی کرده است. در حال حاضر، فضای مجازی بر همه امور تربیتی و اخلاقی خانواده‌ها سایه افکنده است به‌گونه‌ای که خود والدین نیز از فضای مجازی تأثیر گرفته‌اند و نقش خود را در تربیت فرزند فراموش کرده‌اند. آلوده شدن تنها یکی از والدین به فضای مجازی می‌تواند آثار سوء تربیتی برای دیگر اعضای خانواده داشته باشد. در حال حاضر بسیاری از والدین به دلیل احساس خلأهای عاطفی و فرهنگی و اقتصادی، از فضای مجازی برای پر کردن آن استفاده می‌کنند. از این رو جلوه‌های دینی تربیت، تحت‌الشعاع این محیط قرارگرفته است. این آسیب زمانی خودنمایی می‌کند که فرزندان متوجه استفاده نادرست و سوء والدین خود از فضای مجازی شوند؛ در این صورت حتی رفتارهای دینی و مذهبی والدین نیز تأثیر خود را در کودکان از دست خواهد داد.[2]

4- خروج محوریت تربیتی از کانون خانواده

به دلیل عدم شناخت والدین نسبت به تأثیر، کارکرد و ماهیت رسانه‌ها و جهل نسبت به عوارض واسپاری تربیت فرزندان به محیط‌های خارج از کانون خانواده، طی مدت حدود 30 سال، امور بخش قابل توجهی از امور تربیتی فرزندان، توسط رسانه‌ها انجام می‌شود. در بدو امر، به دلیل اعتماد فراوان مردم به رسانه ملی، باوجود ضعف‌ها و آسیب‌های پیدا و پنهان آن، خانواده‌های بسیاری عملاً تربیت فرزندان خود را به رسانه ملی سپردند. اینان با این تصور که سرگرم شدن فرزندان با تلویزیون می‌تواند باری از دوش تربیت آنان بردارد، ساعات زیادی فرزند خود را با تلویزون تنها گذاشتند. با ورود رسانه‌های دیجیتالی چون فضای مجازی تا حد زیادی صداوسیما به حاشیه رفت و آن نظارتی که بر برنامه‌های تلویزیونی وجود داشت، بر محتوای فضای مجازی وجود ندارد. شوربختانه باید گفت همان اعتماد به رسانه ملی باوجود تفاوت فاحش در ماهیت و ساختار و عملکرد به فضای مجازی نیز تسری پیداکرده است.

حضور در گروه‌های گوناگون شبکه‌های اجتماعی و مواجهه با سایت‌های رنگارنگ اینترنتی به همراه بازی‌های ویدئویی و نرم افزارهای آموزشی، محوریت تربیت را از کانون خانواده ربوده و در اختیار گردانندگان محیط مجازی قرار داده است. البته فضای مجازی هم آموزش و هم پرورش کودکان و نوجوانان را در اختیار گرفته و هم در بعد مشاوره و راهنمایی، هدایتگری آنان را نیز متکفل شده است.

5- فرزند سالاری و تمرد فرزندان در برابر والدین

فرزند سالاری زائیده سبک زندگی و فرهنگ غربی است. صهیونیزم بین الملل مدیریت مستمر فضای مجازی و مهندسی اطلاعات و ارتباطات، در ترویج این فرهنگ در میان دیگر ملت‌ها موفقیت چشم‌گیری داشته‌اند. دسترسی بدون محدودیت به فضای مجازی و مشاهده فیلم، ویدیو موزیک و سایر آثار هنری و تصویری غربی که در سراسر این آثار تحقیر و توهین به والدین امری عادی تلقی می‌شود، زمینه را برای تمرد فرزندان در برابر والدین فراهم آورده است. باکمال تأسف تأثیر این فرهنگ نه‌فقط در میان کاربران عادی که در میان مدیران فرهنگی، تولیدکنندگان برنامه‌های رسانه ملی و سینماگران و هنرمندان نیز محسوس می‌باشد. فیلم‌های و سریال‌های تولیدشده در رسانه ملی، مقالات روزنامه‌ها و آثار هنری و تصویری ارائه‌شده در سایت‌ها، کانال‌های ایرانی و فارسی‌زبان، صفحه توییتری یا فیس‌بوکی هنرمندان، سلبریتی‌ها و ...همه به بخشی از حلقه ترویجی این جریان فرهنگی منحط تبدیل‌شده‌اند. متأسفانه در این میان بسیاری از شخصیت‌های مشهور و سلبریتی فضای مجازی نیز خواسته یا نخواسته در فضای مجازی به ترویج این فرهنگ کمک کرده‌اند.

اینترنت شکاف میان نسل‌ها را بیشتر کرده است و اکنون شکاف میان نسل دوم و سوم علاقه‌مند به اینترنت نیز آشکارشده، به‌گونه‌ای که هیچ‌یک زبان دیگری را نمی‌فهمند. امروزه با ورود وسایل و فن‌آوری‌های جدید به عرصه خانواده‌ها شاهد این هستیم که والدین و فرزندان ساعت‌های متمادی در کنار یکدیگر می‌نشینند، بدون آنکه حرفی برای گفتن داشته باشند. ما دیگر کمتر نشانه‌هایی از آن نوع خانواده‌هایی را داریم که والدین و فرزندان دور هم نشسته و درباره موضوعات مختلف خانوادگی و کاری باهم گفتگو کرده و نظرات همدیگر را راجع به موضوعات مختلف جویا شوند. در شرایط فعلی روابط موجود میان والدین و فرزندان به سردی گرائیده و دو نسل به دلیل داشتن تفاوت‌های اجتماعی و تجربه‌های زیستی مختلف زندگی را از دیدگاه خود نگریسته و مطابق با بینش خود آن را تفسیر می‌کنند. نسل دیروز (والدین) احساس دانایی و باتجربگی می‌کند و نسل امروز (فرزندان) که خواهان تطابق با پیشرفت‌های روز است، در برابر آن‌ها واکنش نشان می‌دهد و چون از پس منطق و نصیحت‌های ریشه‌دار و سرشار از تجربه آن‌ها برنمی‌آید به لجبازی روی می‌آورد.[3]

6- کاهش احترام به والدین

کاهش احترام به والدین ازجمله مواردی است که بسیاری از خانواده‌ها نسبت به آن گله‌مند هستند. فضای مجازی، زمینه کاهش احترام والدین را از دو جهت مهیا می‌سازد:

  • کاهش ارتباطات آموزشی – پرورشی – عاطفی، منجر به کاهش احترام فرزندان به والدین می‌شود. انسان‌ها ذاتاً به کسانی احترام می‌گذارند که در سه محور یادشده با آنان ارتباطات مستحکم داشته باشند.
  • برخی پایگاه‌ها در اینترنت به فرزندان یاد می‌دهند که به نصایح و صحبت‌های والدین خویش اهمیت نداده و به بهانه‌های مختلف ازجمله قدیمی بودن این سخنان و حضور در عصر فضای مجازی و دیجیتال در مقابل آنان بایستند. همچنین  به نوجوانان آموزش می‌دهند که چگونه به اهداف خود دست یابند و به چیزی که می‌خواهند، خارج از قواعد خانواده، برسند. اینترنت آمریکایی به آنان تعلیم می‌دهد که چطور مطالبات خود را از پدر و مادر درخواست نمایند و از چه طریقی شانه از زیر بار خواسته‌های والدین خویش خالی کنند. فضای مجازی به آنان یاد می‌دهد که فقط به حرف‌های به‌اصطلاح امروزی گوش دهند و بر هدفی که مقصودشان است، اصرار ورزند. برخی صفحات وب در اینترنت راهکارهای مخالفت با والدین و فرهنگ فرزند سالاری را به آنان تعلیم داده، در پاره‌ای اوقات به‌طور غیرمستقیم خشونت علیه والدین را نیز توصیه می‌کنند.[4]


[1]. والدین معتاد به فضای مجازی و تنهایی کودکان؛ تاریخ و زمان انتشار خبر: 18 / 7 / 1396؛ 13:7؛ کد خبر: 82691249 (6204649)؛

[2]. کودکان و نوجوانان قربانی تکنولوژی؛ کد خبر 312144 ؛ تاریخ انتشار: 20 / 7 / 1394؛ زمان: ۰۹: ۵۱: ۱۲؛

https://www.ilna.ir/بخش-استان-ها-15/312144-کودکان-نوجوانان-قربانی-تکنولوژی

[3]. مقاله: رابطه بین تأثیرات منفی فضای مجازی و تربیت دینی خانواده‌ها؛ تاریخ و زمان انتشار: 11 آذر 1395, 19:46؛

[4]. اینترنت و چالش‌های تربیتی فرزندان؛ تاریخ انتشار: 22/ 9 / 1391؛ منبع: فصلنامه ره‌آورد نور شماره 27؛

آسیب های فضای مجازی به والدین

  • ۸۶۵

 والدین

روابط والدین در خانواده‌ها نیز از گزند آسیب‌های فضای مجازی در امان نمانده است. برخی از مهم‌ترین مواردی که در روابط والدین و همسران دچار آسیب شده است عبارت‌اند از:

1- تغییر الگوی همسرگزینی

دین اسلام بر انتخاب صحیح همسر تأکیدات فراوانی دارد. به دلیل نقش و اهمیت انتخاب همسر در پایداری خانواده و تربیت فرزندان، اسلام ملاک‌هایی برای انتخاب همسر در نظر گرفته است. در روایات اسلامی، تدین[1]، اخلاق نیک[2]، شرافت خانوادگی[3] و سلامت جسمی و روحی، اولویت‌های مهم برای انتخاب همسر معرفی‌شده‌اند. بااین‌حال، فضای مجازی با کشاندن سبک زندگی غربی به جامعه ایرانی، ملاک انتخاب همسر را دستخوش تغییرات بنیادین کرده، به‌گونه‌ای که برخی کاربران، زیبایی، مال و موقعیت اجتماعی ویژه را در اولویت انتخاب همسر خود قرار می‌دهند. بدیهی است پایداری چنین خانواده‌هایی در حداقل ممکن خواهد بود.

2-بالا رفتن سطح توقعات

مشاهده سبک زندگی لوکس (لاکچری) در روابط زوجین در فیلم، سریال، پویانمایی و کلیپ‌های کوتاه در شبکه‌های اجتماعی، سطح توقعات همسران از یکدیگر را بسیار بالا می‌برد. آنان انتظار دارند همسرانشان همانند آنچه در محیط رسانه‌ای و مجازی می‌بینند، رفتار کنند. چنین مسئله‌ای منجر به سه اتفاق ناگوار خواهد شد:

‌أ.       مدارا نکردن با همسر؛

‌ب.    انتظارات بی‌جا از همسر؛

‌ج.    ناسپاسی نسبت به همسر.

به‌یقین چنین خانواده‌ای به‌جای اینکه مأمن آرامش باشد، بیشتر به میدان جنگ و نبرد شبیه خواهد بود و پایه‌های آن بسیار سست خواهد گشت.

3-عدم رضایت از زندگی

یکی از موفق‌ترین روش‌های سلطه گران برای تضعیف نظام خانواده، به تصویر کشیدن زندگی‌های مرفه، بی‌درد و برخوردار از مواهب سرشار اقتصادی است. دکوراسیون مجلل، خانه‌های بزرگ، لباس‌های گران‌قیمت و مطابق مد روز، آرایش دائمی مردان و زنان، عشق‌ورزی رمانتیک همسران به یکدیگر و ...، تنها گوشه‌ای از مسائلی است که کاربران روزانه بارها و بارها در محیط رسانه‌ای، خصوصاً فضای مجازی با آن مواجه هستند. رؤیت دائمی چنین مواردی اندک‌اندک منجر به ایجاد نوعی نارضایتی در زندگی زناشویی می‌شود. کاربران فضای مجازی، خود را محروم از چنین زندگی‌ای دانسته و همسر خود را مقصر درجه اول این نقیصه می‌دانند. برخی نیز برای به دست آوردن این زندگی خیالی، آرامش شب و روز خود را ازدست‌داده تا بتوانند گوشه‌ای از این زندگی را در خانه خود ایجاد کنند.

4-کاهش غیرت

یکی از آسیب‌های رایج فضای مجازی، کاهش غیرت مردان است. حضور نامعقول در محیط مجازی، به‌مرورزمان و به‌گونه‌ای که کاربر متوجه آن نشود، تغییراتی را در اندیشه و رفتار آنان ایجاد می‌کند. کاهش غیرت مردان، از همین موارد است. حضور در محیط‌های مختلط مجازی، ارتباط با نامحرمان، مطالعه داستان‌های مربوط به خیانت و بی غیرتی، مشاهده محتوای حاوی روابط نامشروع و دیدن فیلم و سریال‌های مروج بی غیرتی ...، اندک‌اندک از میزان حساسیت مرد نسبت به حریم همسر خود و خانواده‌اش کاسته و زمینه بی‌غیرتی وی را مهیا می‌سازد. برخی مردان فعال در محیط مجازی اگر به رفتار خود دقت کنند متوجه می‌شوند پس از گذشت حدود یک سال از حضور نامعقول در این محیط، حساسیتشان نسبت به حریم خانواده، کاهش‌یافته است.

5-عضویت همسران در گروه‌های مختلط

یکی از وقایع تلخ فضای مجازی، حضور مختلط و خارج از عرف و شرع کاربران در قالب گروه‌های مجازی است. این مقوله شامل افراد متأهل نیز می‌شود و متأسفانه پیامدهای ناگواری را در پی دارد. دو مورد از مهم‌ترین تبعات ناگوار حضور مختلط در محیط مجازی عبارت است از:

الف)- ایجاد شک و بدبینی بین همسران

تغییر رفتار و گاه بروز رفتارهای مشکوک، پنهان‌کاری، نگاه و رفتار متفاوت و نامناسب با کاربران نامحرم یکی از عوارض عضویت در گروه‌های مختلط است و این قطعاً از نگاه کنجکاو و حساس همسران نسبت به یکدیگر دور نمی‌ماند. پس از مدتی، پنهان کاری موجب ایجاد شک در همسران نسبت به یکدیگر می‌شود. به طور کلی، سه عامل مهم موجب پیدایش شک همسران به یکدیگر می‌شود: 1. حضور همسر در محیط‌های مختلط 2. حضور همسر در محیط‌های ناسالم خصوصاً اینستاگرام، واتس اپ و تلگرام 3. پنهان کاری.

ب)-مهم‌ترین زمینه برای برقراری ارتباط نامشروع

تا پیش‌ازاین ارتباط با جنس مخالف در کشوری مثل ایران به سهولت ممکن نبود و چنانچه فردی چنین قصدی داشت باید متقبل هزینه، خطر و دردسرهای بسیاری می‌شد. اما ابزارهای ارتباطی نوین تمامی موانع ارتباطی متعارف را از میان برچیده است و هر فردی در هر زمان و مکانی و با هر قدرت مالی می‌تواند با یک یا چند نفر جنس مخالف ارتباط برقرار کند. علاوه بر این فضای مجازی صرفاً به زمینه‌سازی ارتباط کمک نمی‌کند، بلکه در تشویق و جذاب سازی این نوع ارتباطات نقشی پررنگ و اساسی پیداکرده است به‌گونه‌ای که امروزه تصور فساد و فحشاء بدون فضای مجازی تقریباً غیرممکن است.

می‌توان مدعی شد اینترنت به دلیل تسهیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه، در زمینه‌های غیراخلاقی بسیار موردتوجه قرارگرفته، تا جایی که اینترنت موجب سهولت خیانت در روابط زناشویی و ایجاد روابط نامشروع می‌شود.[4]

6- رواج میل به خودنمایی در برابر نامحرم

ریخته شدن قبح ارتباط با نامحرم، ایجاد رقابت با دیگر زنان در جلوه گری و تفاخر، تشویق به شرکت در چالش‌های غیرشرعی در گروه‌های مختلط، کاسته شدن از غیرت و ...زمینه‌ای اصلی خودآرایی زنان و دختران برای نامحرم است. چنانچه خود والدین ضعف اخلاقی نیز داشته باشد و سبک زندگی غیر اسلامی، نوع تربیت و فرهنگ، تحصیلات علوم غربی و ... عواملی ازاین‌دست سبب می‌شود تا این رذیله اخلاقی در خانواده‌ها تشدید شود.

برخی خدمات فضای مجازی، نقش بسیار پررنگی در ترویج و اشاعه این میل، خصوصاً در زنان و دختران دارند. به عنوان نمونه، اینستاگرام، به دلیل ساختار و مدیریت فاسد، غالب کاربران خود را به خودنمایی دعوت و تشویق می‌کند.

7- انحراف در روابط جنسی مشروع

ارتباط زناشویی با همسر در شرع مقدس باوجود آزادی‌های کامل محدودیت‌هایی نیز دارد. ازاین‌رو ارتباطی که خارج از شأن انسانی مانند روابط جنسی از طریق مقعد و دهان که در غالب موارد موجبات آزار و آسیب جسمی را فراهم می‌آورد، از طرف شرع مقدس یا ممنوع شده و یا توصیه نشده است. در گذشته، حتی زوجین نیز در صورت تمایل به چنین روابطی به دلیل عواقب شرعی و جسمی، از آن امتناع می‌کردند اما فضای مجازی قبح چنین مسائلی را از بین برده و ترس از عواقب شرعی و جسمی آن را نیز به حاشیه رانده است.

مطابق با آمارها، بیش از 30 درصد کل دانلودهای اینترنت را محتواهای مستهجن تشکیل می‌دهد. روابط جنسی خارج از چارچوب با همسران، در چنین فیلم‌هایی به شدت تبلیغ و ترویج شده و کاربران را علاقمند می‌سازد که چنین روابطی را نیز تجربه کنند.

8- تغییر ذائقه جنسی و ابتلا به روابط نامشروع

دسترسی به کانال‌ها و سایت‌های مستهجن، دیدگاه، نیاز و ذائقه فرد را درباره روابط جنسی متعارف به‌شدت تغییر می‌دهد و فرد مدام به دنبال رسیدن به لذت‌های جنسی جدید و جذابی است که به دیدن این نوع تصاویر به‌صورت مداوم از طریق فضای مجازی عادت کرده است. چنین فردی به ندرت از طریق مشروع ارضاء خواهد شد و تمایل دارد تا به همان شیوه‌ای که در محیط مجازی آموخته، ارضاء شود. گسترش روابط جنسی نامشروع از نتایج دسترسی به این نوع آثار غیراخلاقی در فضای مجازی است.

الف) - از همسر به غیر همسر و از جنس مخالف به جنس موافق (هم‌جنس‌گرایی)

چنانچه اشاره شد آشنایی فرد با روابط جنسی متفاوت آن‌هم از نوع نامشروع دامنه نیازهای جنسی فرد را به‌صورت نامحدودی گسترش می‌دهد و لذا چنین فردی دیگر هیچ نوع تقید شرعی را در روابط جنسی برنمی‌تابد و حتی ممکن است به ارتباط با جنس موافق یعنی هم‌جنس‌بازی و محارم نیز روی بیاورد.

ب)- روابط جنسی ضربدری

تماشای مکرر روابط نامشروع نامتعارف در فضای مجازی کاربران را به سمت‌وسوی روابط نامشروع آن‌هم در شنیع‌ترین شکل آن سوق می‌دهد. ارتباط هم‌زمان دو زوج با همسر زوج دیگر (سکس ضربدری) یکی از این موارد است. متأسفانه جامعه ایرانی نیز از این فساد جنسی در امان نمانده است. در حقیقت باید گفت تا پیش‌ازاین دسترسی بسیاری از خانواده‌ها به چنین مواردی تقریباً غیرممکن بود، اما دسترسی آسان و نامحدود به فضای مجازی به معنی دسترسی آسان و نامحدود به آثار مخرب غربی و شرقی است که تا دیروز حتی تصور آن هم ممکن نبود.

ج)- آزار دادن همسر

تماشای فیلم‌های مبتذل و مستهجن، کاربران را به تقلید در انجام چنین روابطی جنسی در زندگی زناشویی می‌کشاند. در برخی موارد، همانگونه که بیان شد، روابط نامتعارف بون و غیرشرعی است که موجبات آزار روحی و جسمی همسر را فراهم می‌آورد. همچنین اطلاع همسران از استفاده غیراخلاقی همسر خود از فضای مجازی، زمینه آسیب روحی و روانی و بعضاً اختلافات شدید بین زوجین را فراهم می‌آورد. در برخی موارد، اختلافات، به درگیری و آزار جسمی همسر منجر می‌شود. همچنین اعتیاد به فضای مجازی باعث کاهش روابط زناشویی متعارف و در نتیجه کاهش روابط عاطفی زوجین نیز می‌گردد که این نیز خود زمینه‌ای مناسب برای آزار همسران فراهم می‌آورد.

9-افزایش طلاق عاطفی

سهولت ارتباط با جنس مخالف در فضای مجازی، تماشا و مطالعه آثار جنسی زمینه بی‌علاقگی همسران را نسبت به هم فراهم می‌آورد. تماشای زنان و دختران نامحرم و بعضاً با پوشش نامناسب آن‌هم بدون محدودیت و همچنین تماشای مردان و پسران نامحرم برای زنان، زمینه مقایسه و کاهش علاقه بین همسران را فراهم می‌آورد. ادامه این روند موجب طلاق عاطفی زوجین منجر می‌گردد و عملاً پیوند زناشویی دو همسر به زندگی دو بیگانه در زیر یک سقف منجر می‌شود. 68% طلاق‌ها در 150 کشور، تنها به علت ارتباط یکی از طرفین یا جنس مخالف به‌وسیله شبکه‌های اجتماعی بوده که بیانگر تعداد طلاق‌های فیزیکی بوده است و طلاق‌های عاطفی که متأسفانه تعداد آن‌ها چند برابر طلاق‌های فیزیکی است، در آمارها نیامده‌اند.[5]

10-ناپایداری ازدواج‌ها

ارتباط با جنس مخالف و یا دیدن تصاویر و یا فیلم‌های جنسی طبیعتاً از میزان تعهد و تقید همسران به یکدیگر می‌کاهد. یکی از عوارض دیدن تصاویر زنان و دختران که به دلیل استفاده از تکنیک‌ها و جلوه‌های ویژه بصری از جذابیت تصنعی بیشتری برخوردارند، باعث کاهش میزان علاقه همسران به یکدیگر می‌شود. همانگونه که بیان شد، ممکن است برخی کاربران فضای مجازی به تقلید از بازیگران فیلم‌های غربی و روابط آنان به چنین رفتارهایی دست بزنند، اما به دلیل اغراق‌آمیز بودن این رفتارهای جنسی و عدم توانایی همسر در ایجاد رضایت جنسی، افراد اقدام به برقراری رابطه جنسی مشروع و یا نامشروع خواهد کرد. متأسفانه در حال حاضر آستانه رضایت جنسی زنان و مردان و زنان به دلیل ابتلا به مشاهده چنین آثاری در فضای مجازی بسیار بالا رفته است.

همچنین مجموع موارد یادشده مانند اختلاط، روابط نامشروع، افزایش نارضایتی از زندگی، طلاق عاطفی، آزار همسر و ...، زمینه ناپایداری خانواده را فراهم کرده است. متأسفانه طی سالیان اخیر، نرخ طلاق، همواره رو به افزایش بوده است.



[1]. پیامبر گرامی اسلام: بر شما باد که همسر دین‌دار بگیرید. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 14، ص 31.

[2]. پیامبر گرامی اسلام: با کسی که اخلاق و دینش موردپسند باشد ازدواج کنید، اگر چنین نکنید فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد. میزان الحکمه، حدیث 8036.

[3]. پیامبر گرامی اسلام: ای مردم، بپرهیزید از سبزه‌زاری که بر فراز مزبله و منجلابی روییده باشد! سؤال شد: ای پیامبر خدا، سبزه‌زار روییده بر مزبله و منجلاب چیست؟ فرمود: زن زیبایی که در خانواده پلیدی رشد کرده باشد. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 103، ص 372.

[4]. مقاله: رابطه بین تأثیرات منفی فضای مجازی و تربیت دینی خانواده‌ها؛ تاریخ و زمان انتشار: 11 آذر 1395, 19:46؛

http://pajoohe.ir/رابطه-بین-تأثیرات-منفی-فضای-مجازی-و-تربیت-دینی-خانواده‌ها__a-61762.aspx

[5]. ماهنامه موعود، شماره 192 و 193؛ بهمن و اسفند 1395؛ اخبار؛ ص 57.

آسیب های فضای مجازی به سبک زندگی

  • ۸۴۹

سبک زندگی

شاید مهم‌ترین بعدی که در خانواده دچار اختلال می‌شود، سبک زندگی خانوادگی است. فضای مجازی، تمامی ابعاد زیستی خانواده خصوصاً سبک زندگی را دستخوش تغییر قرار داده و نوع تعاملات خانواده و منش آن را دگرگون ساخته است. برخی از مهم‌ترین آسیب‌های مرتبط با سبک زندگی خانواده عبارت است از:

1- مدگرایی و کاهش تقید به حجاب

یکی از آفت‌های مهم رسانه‌های غربی، رواج مد و مدگرایی بین مخاطبین و کاربران این نوع رسانه‌هاست. جذاب سازی مدهای غربی در پوشش و سبک زندگی یکی از اهداف دشمن در استحاله فرهنگی جوامع مسلمانی مثل ایران است. رواج پوشش‌های نامناسب خصوصاً در میان بانوان، لوازم و دکوراسیون لوکس منزل، آرایش‌های زننده، ... در میان خانواده‌ها، آنان اکثراً به دلیل دسترسی آسان به فضای مجازی و کانال‌ها و شبکه‌های اجتماعی مروج سبک زندگی غربی است. با توجه به گستردگی روابط میان افراد در فضای مجازی، با گرایش تنها یک نفر از یک جمع به مد خاصی، باقی بانوان نیز به این رقابت ناسالم می‌پیوندند. به‌طورمعمول مدگرایی و کاهش تقید به حجاب با ایجاد تغییرات نامتعارف در پوشش سنتی مانند چادر اتفاق می‌افتد. استفاده از چادرهایی با دوخت یا رنگ نامتعارف، استفاده نامتعارف از چادر، استفاده از روسری نامتعارف در کنار چادر، استفاده از آرایش نامتعارف همراه با چادر، استفاده از کفش زنانه نامتعارف، استفاده از پوشش ساپورت به‌جای شلوار و مانتو از مهم‌ترین مواردی است که به‌مرور موجب ایجاد آسیب فوق‌الذکر می‌شود.

2-هویت زدایی از مفهوم خانواده

ارزش خانواده به‌اندازه‌ای است که از آن به‌عنوان یک جامعه کوچک یاد می‌کنند. درواقع، جامعه از واحدهای کوچکی به نام خانواده به وجود می‌آید که دربردارنده آداب‌ورسوم و باورهای گوناگون است. بنابراین، اگر بخواهند یک جامعه را از داخل تهی کرده و آن را با فرهنگ اصیل خود بیگانه کنند، هویت و اصالت فرهنگی آن جامعه ـ که یکی از مصادیق مهم آن خانواده است ـ را از بین برده و مفهوم تشکیل خانواده را یک مفهوم بی‌ارزش جلوه دهند.

با توجه به جایگاه ویژه اینترنت در اجتماع و ساختار زندگی اجتماعی، شاهد تأثیرات زیاد آن در با اهمیت‌ترین بُعد اجتماعی یعنی، خانواده هستیم؛ تأثیراتی که همه ابعاد ساختاری یک خانواده را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.

3- کم شدن و از بین رفتن گفتگو و تعاملات بین اعضای خانواده

اعضای خانواده نیازمند برقراری روابط عاطفی در خانواده هستند و می‌توان گفت پاسخ‌گویی به این نیاز ازجمله مهم‌ترین کارکردهای خانواده است. استفادهٔ بیش‌ازحد از اینترنت و شبکه‌های مجازی باعث می‌شود اعضای خانواده کمتر به این نیاز مهم یکدیگر پاسخ‌گو باشند. چنان‌که امروزه اعضای خانواده به‌ویژه همسران، از این مسئله گلایه می‌کنند و ناراضی هستند.[1] به گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، نتایج پژوهشی که به‌منظور شناخت تأثیر اجتماعی و روان‌شناختی اینترنت بر روی 169 نفر در 73 خانوار در یک سال انجام‌گرفته و اینترنت در این نمونه افراد عمدتاً برای ایجاد ارتبـاط مورداستفاده قرار می‌گرفت، نشان می‌دهد: استفاده از اینترنت با کاهش ارتباطات مشارکت‌کنندگان در پژوهش با اعضای خانواده در محیط خانه، کاهش اندازه حلقه اجتماعی آن‌ها و افزایش احساس افسردگی و تنهایی همـراه بوده است. مؤلفان نتیجه‌گیری کردند که آنچه با استفاده از اینترنت ازدست‌رفته، حضور فیزیکی فرد برای دیگری بوده است.[2]

4-کم‌رنگ شدن صله ارحام و ارتباطات اجتماعی

فضای مجازی علاوه بر روابط درون خانوادگی موجبات سردی روابط فامیلی را فراهم آورده است. تا پیش‌ازاین حتی در معاشرت‌های فامیلی توجه زیادی به برنامه‌های تلویزیونی بود اما در همان حین هم توجه جمعی و مشترک بود ارتباط عاطفی نیز برقرار می‌شد اما با گسترش فضای مجازی در حال حاضر افراد خانواده در انزوا و تنهایی سر در گوشی‌های خود دارند و توجهی به اطراف ندارند و این به کیفیت روابط لطمه اساسی میزند. در طرف دیگر برخی با اکتفا به شبکه‌های اجتماعی کمتر نیاز به صله‌رحم از نوع سنتی و شفاهی آن دارند. این موضوع در شهرهای بزرگی چون تهران که طبیعتاً رفت‌وآمد هزینه‌ها و زمان بیشتری می‌طلبد جلوه بیشتری دارد. در حال حاضر به دلیل مشکلات اقتصادی و فرهنگی که در جامعه به وجود آمده است ناخواسته به این توجیه و ترجیح روی آورده‌اند که به‌جای ارتباط حضوری به همان ارتباط اینترنتی اکتفا کنند.

«امروزه اینترنت در زندگی اجتماعی، جای دوستان و نزدیکان را گرفته و در حقیقت، جایگزین روابط دوستانه و فامیلی شده است. افرادی که ساعت‌ها وقت خود را در سایت‌های اینترنتی می‌گذرانند، بسیاری از ارزش‌های اجتماعی را زیر پا می‌نهند؛ چراکه فرد، دیگر فعالیت‌های اجتماعی خود را کنار گذاشته، به فعالیت‌های فردی روی می‌آورد. نتایج پژوهش شاندرز نشان داد که استفاده زیاد از اینترنت، با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است. برعکس، کاربرانی که از اینترنت کمتر استفاده می‌کنند، به‌طور فراوانی با والدین و دوستانشان ارتباط بیشتری دارند.»[3]

5-ترویج گسترده زن‌سالاری

پیام‌های مورد تبادل قرارگرفته در فضای مجازی، گاهی حکایت از دیدگاه فمینیستی و نوع نگاه ایشان به ساختار خانواده داشته سعی در نادیده گرفتن تفاوت‌های جنسیتی و کم‌رنگ کردن نقش پدر در خانواده و به حاشیه راندن او و درنتیجه کاهش عاملیتش در زندگی مشترک دارند. تبادل پیام‌هایی که دلالت بر بی‌مسئولیتی مرد، عدم توانایی او در تربیت فرزند و مباحثی ازاین‌دست دارد، جایگاه پدر در خانواده را متزلزل ساخته و این امر موجب تضعیف ساختار خانواده مطلوب اسلامی می‌گردد. نمونه دیگری که می‌توان در مورد ترویج تفکرات فمینیستی در فضای مجازی نام برد، ارائه آمار و ارقامی است که بدون هیچ تحلیلی و تبیینی در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود؛ به‌عنوان‌مثال، شاخص «ایران» در احراز رتبه جهانی حمایت از زنان...طبیعی است که با پذیرش چنین شاخص‌هایی از سوی زنان، احساس حقارت و خودکم‌بینی بر آن‌ها غلبه کرده و درصدد برمی‌آیند تا به تقلید از کشورهای پیشرو، در کسب شاخص‌ها بپردازند.[4]

6-گرایش به اشرافی گری

میل به اشرافی گری و زندگی اشرافی را می‌توان در سبک زندگی اشرافی افراد جستجو کرد. همچنین سکوت در برابر زندگی اشرافی مسئولین و یا تلاش در راستای توجیه این رفتار همچنین در پیش گرفتن زندگی اشرافی در محیط کار و منزل درنتیجه گسترش فضای مجازی و تبلیغ این نوع سبک زندگی است. فیلم‌ها و سریال‌های غربی، داستان‌ها و رمان‌های خارجی که به‌آسانی در فضای مجازی قابل‌دسترسی هستند گرایش به این نوع زندگی را در میان جامعه افزایش داده است. متأسفانه یکی از دلایل عمده ارتکاب اختلاس، رشوه و چپاول بیت‌المال به‌وسیله برخی مسئولین که در رأس برخی مناسب قرار می‌گیرند نتیجه گرایش به زندگی اشرافی است که فضای مجازی سهم بزرگی در گسترش آن داشته است.

7-گرایش به رفاه‌طلبی، آسایش‌طلبی و عافیت‌طلبی

فضای مجازی بستر مناسبی برای تضعیف زندگی بر اساس و مدار انقلاب و ارزش‌ها و آرمانه‌ای انقلابی و شیعی است. رواج خودمحوری، خودخواهی و حرص، آز، طمع، دنیاطلبی از پیامدهای حضور مداوم ایرانیان در کانال‌ها و گروه‌های اینترنتی است که اغلب نیز این کانال‌ها و گروه‌ها صبغه مذهبی ندارند. ایجاد رقابت و چشم‌وهم‌چشمی و موفق جلوه دادن افرادی که رفاه مادی و ظاهری دارند و همچنین ترس از به خاطر افتادن رفاه مادی خانواده‌ها را به سمت‌وسوی زندگی عافیت طلبانه و آسایش و رفاه سوق می‌دهد. در حال حاضر غلبه این نوع نگاه مادی در زندگی برخی از کاربران فضای مجازی به حدی رسیده است که برای رسیدن به این نوع زندگی دست به هر کاری می‌زنند.

8-رواج فرهنگ اسراف و تبذیر

گرایش به زندگی اشرافی و پرتجمل پیامدهای زیان‌بار بسیاری بر زندگی اقتصادی خانواده‌ها دارد. بدیهی‌ترین آثار این فرهنگ غلط، زدوده شدن آرامش از کانون گرم خانواده است. این امر علاوه بر تحمیل خسارت فراوان مادی و معنوی بر خانواده‌ها، کشور را نیز دچار معضلات پرشماری همچون افزایش فقر، کاهش برکت، وابستگی به بیگانگان و مانند آن در پی خواهد داشت. فضای مجازی متعلق به دشمن، نقش پررنگی در ترویج فرهنگ اسراف و تبذیر بازی می‌کند. به دلیل فرهنگ‌سازی طولانی‌مدت سلطه گران در محیط‌های رسانه‌ای، افراد زیادی در مصرف خوراک و پوشاک، ذ دچار این خصیصه غیر اسلامی هستند.

9-مصرف‌گرایی

گروهای تبلیغی مربوط به مد و لباس، دیدن انواع خوراکی‌های متفاوت، تبلیغات رستوران‌ها، صف‌های طولانی مربوط به خرید آخرین برندها، همه و همه حس مصرف‌گرایی افراد را قلقلک می‌دهد، طبق پژوهش‌ها یکی از اولویت‌های فعالیت زنان در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی خریدهای آنلاین و عضویت در گروه‌های تبلیغی و مد و لباس است، این ماجرا که به مصرف‌گرایی افراد دامن می‌دهد، پیامدهای منفی دیگری را نیز در پی خواهد داشت.[5]



[1]. تهدیدها و آسیب‌های اینترنت و فضای مجازی برای خانواده؛ تاریخ انتشار: ۰۷ بهمن ۱۳۹۵ - ۱۳: ۰۱؛ کد خبر: ۲۳۹۸۴؛

https://gerdab.ir/fa/news/23984/

[2]. دریفوس، هربرت، درباره اینترنت؛ نگاهی فلسفی به اینترنت، ترجمه علی ملائکه، تهران: نشر گام نو، 1383 ش، ص 15 و 16.

[3]. مقاله: نقش آموزه‌های دینی اسلامی در پیشگیری از آثار مخرّب فضای مجازی بر خانواده؛ نویسنده: نجمه ملاحی؛ تاریخ و زمان انتشار: چهارشنبه, 29 آذر 1396 ساعت 16:26؛

http://www.rahavardnoor.ir/index.php/archive/item/861-pishgiri-az-asare-mokharrebe-fazaye-majazi

[4]. ماهنامه موعود، شماره 192 و 193؛ بهمن و اسفند 1395؛ مقاله: خانواده و فضای مجازی؛ نویسنده: ندا ملکی؛ ص 31.

[5]. پاور پوینت: بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر اخلاق تربیتی و فردی کاربران؛ منصور حسینی طایقانی؛ اسلاید 30.

آسیب های اجتماعی فضای مجازی

  • ۸۶۸

به انحرافات و کج‌روی‌های اجتماعی، آسیب‌های اجتماعی گفته می‌شود. آسیب‌شناسی اجتماعی نیز، به مطالعه، تحلیل و بررسی ریشه‌های این نوع از انحرافات و کج‌روی‌ها اطلاق می‌شود.

  • «مطالعه انحرافات و کج‌روی‌های اجتماعی و به‌اصطلاح، آسیب‌شناسی اجتماعی (Social Pathology) عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی‌نظمی‌های اجتماعی. درواقع، آسیب‌شناسی اجتماعی مطالعه و ریشه‌یابی بی‌نظمی‌ها، ناهنجاری‌ها و آسیب‌هایی نظیر بیکاری، اعتیاد، فقر، خودکشی، طلاق و...، همراه با علل و شیوه‌های پیشگیری و درمان آن‌ها و نیز، مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است.»[1]
  • «به‌عبارت‌دیگر، مطالعه خاستگاه اختلال‌ها، بی‌نظمی‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی، آسیب‌شناسی اجتماعی است.»[2]

بنابراین، آسیب‌های اجتماعی بر روح و روان، جسم و مسائل مادی و معنوی اقشار جامعه ـ به‌تناسب آسیب‌پذیری آنان ـ تأثیر گذاشته و آنان را از مسیر اخلاق، انسانیت، صداقت، عبودیت و... خارج می‌کند.

آسیب‌های اجتماعی نیز، خود حداقل در پنج محور قابل بررسی است:فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی ، امنیتی و علمی .



[1]. ستوده، هدایت الله، آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: نشر آوای نور، 1379 ش، ص 14 و 15.

[2]. ر.ک: فولادی، محمد، «آسیب‌های اجتماعی؛ علل و عوامل و راه‌های پیشگیری از آن»، مجله معرفت، شماره 91، 1384 ش.

آسیب های فرهنگی فضای مجازی

  • ۸۵۵

آسیب‌های اجتماعی در بُعد فرهنگ عبارت است از به خطر افتادن باورها، اعتقادات، آداب‌ورسوم، اخلاق، ساختارها و نمادها در بخش دینی و ملی، که یک هشدار جدی برای جامعه می‌باشد. درواقع، اگر فرهنگ یک جامعه آسیب ببیند، اصالت آن جامعه به‌طور تدریجی و نامحسوس از دست خواهد رفت و استحاله فرهنگی رخ خواهد داد.

در اینجا، به چند مورد از مهم‌ترین آسیب‌های فرهنگی ناشی از فضای مجازی اشاره می‌شود:

1-باور نادرست نسبت به برخی معانی و مفاهیم

 ارائهٔ تعریف نادرست از مفاهیم و پدیده‌ها، موجب عوض شدن بینش و نگرش افراد می‌شود.[1] این روش از کارآمدترین و سهل‌الوصول‌ترین روش‌های تغییر بینش محسوب می‌گردد. در این روش پدیده‌ها از ابتدا با تعریفی کاملاً نادرست و خلاف واقع عرضه می‌شوند و مفاهیم نیز با استفاده از دستگاه عظیم تبلیغاتی، دچار تحریف می‌شوند.[2] مفاهیمی همچون آزادی عقیده، آزادی بیان، حقوق بشر و ... از مهم‌ترین مواردی است که دچار تغییر می‌گردد. بسیاری آزادی بیان را در آزادی ریختن آبروی افراد، افشاگری، توهین به مسئولان، توهین به اقوام و ... تصور می‌کنند. همچنین آزادی عقیده را به معنی آزادی ترویج شبهات، بیان مطالب ضد اسلامی و ضد شیعی می‌دانند. به‌طورقطع و یقین، تغییر در چنین مفاهیمی در سطح کلان، تغییر در نگرش و عملکرد کاربران را در پی خواهد داشت و این مسئله از یک‌سو آسیب محسوب می‌شود و از سوی دیگر خود زمینه بروز آسیب‌های فراوان خواهد بود.

2-حساسیت‌زدایی در بعد فرهنگی؛

همان‌گونه که گفته می‌شود: تبلیغ، سرمایه‌گذاری است نه هزینه؛ حاکمان غربی فضای مجازی با اعتقاد راسخ به این شعار، به فعالیت‌های تبلیغی وسیعی درباره عادی‌سازی گناهان و منکرات مسلم دینی دینی مانند عادی‌سازی ارتباط زن و مرد نامحرم با یکدیگر، عادی‌سازی نوع پوشش غیرشرعی زن برای مرد نامحرم و برعکس، عادی‌سازی آرایش مردان به سبک زنان، عادی‌سازی توهین به مقدسات دینی و ...، درصدد حساسیت‌زدایی و دست برداشتن جوامع اسلامی از اصولی‌ترین اعتقادات دینی خود می‌باشند.

3-تغییر ارزش‌ها و باورهای اسلامی

با توجه به این‌که، آموزه‌های اسلامی دارای ارزش‌های والا و مترقی بوده و در مقابله با فرهنگ‌های نادرست غربی تضاد جدی داشته و برای آزادگان عالم جنبه باور سازی دارد، یکی از اهدافی که غرب برای نهادینه کردن آن در فضای مجازی تلاش‌های فراوانی می‌کند این است که ارزش‌های پوچ و به‌ظاهر، زیبای خود را جایگزین فرهنگ و ارزش‌های اسلامی کند و جامعه اسلامی را به استحاله فرهنگی مبتلا سازد.

علاقه و گرایش به ظواهر مادی و تجملات به آفتی بزرگ برای زندگی معنوی تبدیل‌شده است. اولویت یافتن مسکن، اتومبیل و دکوراسیون مجلل در تفکرات و برنامه ریزی‌های زندگی، دیگر فرصت و علاقه‌ای برای پیگیری اخلاق و معنویت برای کاربران فضای مجازی نمی‌گذارد. در حال حاضر به دلیل افزایش تجمل‌گرایی و به‌تبع آن افزایش هزینه‌های زندگی مطابق با مد روز، نه‌تنها حضور و علاقه برخی کاربران فضای مجازی به اخلاق اسلامی کم‌رنگ شده است، بلکه ارزان‌ترین راه آشنایی با امور معنوی و اخلاقی یعنی مطالعه و کتاب نیز از زندگی برخی کاربران فضای مجازی رخت بر بسته است. متأسفانه خرید و مطالعه کتاب در سبد اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها، دیگر جایگاه قبلی خود را ازدست‌داده است و این در آینده نه‌چندان دور ورشکستگی اخلاقی و فرهنگی را به دنبال خواهد داشت. دور شدن عموم جامعه از کتاب‌های انسان‌ساز، معنایی جز دور شدن از سرمایه‌ها و گنجینه‌های ارزشمند چند هزار ساله تراث معنوی، اخلاقی، علمی و نابودی آن نخواهد داشت.

4-افزایش سن ازدواج؛

وقتی کاربران جوان با انواع محتوای مبتذل و مستهجن، روابط آزاد و بدون کنترل و مانند آن در فضای مجازی، به آسانی و به سرعت مواجه می‌شود، به‌زعم خود هر آنچه را که در ازدواج به دنبال آن بود، در این فضا در اختیار دارد. انحراف جنسی حاصل از وضعیت پیش گفته اعم از خود ارضایی و یا روابط نامشروع، موجب احساس بی نیازی به ازدواج در کاربر می‌شود. برخی کاربران این روابط را بر عهده دار شدن مسئولیت زندگی مشترک، ترجیح می‌دهند. این نگرش یکی از عوامل مهم افزایش سن ازدواج است. افزایش ضریب دسترسی به اینترنت آمریکایی در کشورمان، با افزایش سن ازدواج، رابطه معناداری دارد. پدیدار شدن خانه‌های مجردی، ازدواج‌های سفید (در واقع سیاه)، گستردگی روابط نامشروع و دوستی‌های خیابانی، از جمله مواردی است که طی سال‌های گذشته رو به افزایش بوده است.

5-ایجاد یأس و ناامیدی در مخاطبان؛

یکی از مهم‌ترین روش‌های تأثیرگذاری بر جوامع، ترویج یاس و ناامیدی نسبت به آینده است. با نگاهی گذرا به فضای مجازی، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی متعلق به دشمنان، با انبوهی از انواع محتوا مواجه می‌شویم که مخاطبان را از داشتن آینده‌ای روشن ناامید می‌سازد. مقام معظم رهبری، بدترین بلایی را که ممکن است بر سر یک نسل بیاید را ناامیدی می‌دانند و می‌فرمایند: «بدترین بلایی که ممکن است بر سر یک نسل در یک کشور بیاید، ناامیدی است، یأس است. اینکه می‌گویند: آقا! چه فایده دارد؟ فایده‌ای ندارد. این روحیهٔ فایده‌ای ندارد – یأس از آینده – سم مهلک همهٔ فعالیت‌هاست. چه فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، چه فعالیت‌های علمی، فعالیت‌های پژوهشی... .»[3]

به قطع و یقین، ادامه فعالیت سرویس‌های متعلق به دشمن در فضای مجازی کشور، نا امیدی را در کشور در گستره وسیعی منتشر کرده و آن را به باوری پذیرفته شده تبدیل خواهد کرد.

6- زمینه‌سازی برای سلطه فرهنگی غرب؛

به دلیل تسلط دشمنان بر فضای مجازی، این محیط بیش از هر چیزی، زمینه‌ای برای تسلط بر فرهنگ کشور است. مقام معظم رهبری در این زمینه می‌فرمایند: «همین مسئلهٔ مهندسی اطّلاعات، این ابزارهای جدیدی که وارد میدان شده است، این‌ها همه ابزارهایی هستند برای تسلّط بر فرهنگ یک کشور. بنده با این حرف نمی‌خواهم بگویم این ابزارها را از زندگی خودمان خارج کنیم؛ نه، این‌ها ابزارهایی هستند که می‌توانند مفید واقع بشوند امّا سلطهٔ دشمن را از این ابزارها بایستی سلب کرد. نمی‌توانید شما برای اینکه مثلاً فرض بفرمایید رادیو و تلویزیون داشته باشید، رادیوتلویزیونتان را بدهید در اختیار دشمن؛ اینترنت هم همین‌جور است، فضای مجازی هم همین‌جور است، دستگاه‌های اطّلاعاتی و ابزارهای اطّلاعاتی هم همین‌جور است، این‌ها را نمی‌شود در اختیار دشمن قرار داد؛ امروز در اختیار دشمن است؛ وسیله و ابزار نفوذ فرهنگی است؛ ابزار سلطهٔ فرهنگی دشمن است.»[4]



[1]. به همین دلیل در طول تاریخ، دستگاه استکباری برای مقابله با دستورات الهی، سعی در تحریف مفهوم و مصداق «ولی و حاکم» داشته است: ]وَ قالَ لَهُمْ نَبِیهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَکمْ طالُوتَ مَلِکاً قالُوا أَنَّی یکونُ لَهُ الْمُلْک عَلَینا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْک مِنْهُ وَ لَمْ یؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ[؛ «و پیامبرشان به آنان گفت: در حقیقت، خداوند، طالوت را بر شما به پادشاهی گماشته است. گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهی باشد باآنکه ما به پادشاهی از وی سزاوارتریم و به او از حیث مال، گشایشی داده نشده است؟» بقره/ 247. مستکبرین شرط لازم حکومت را داشتن بنیه فراوان مالی می‌دانند و نه انتصاب از جانب خداوند و اولیای او، دانش حکمرانی و یا توانمندی موردنیاز جسمی.

[2]. به‌عنوان نمونه، رسانه‌های وابسته به آمریکا و انگلستان در فتنه 1388، حرکت آشوب گران را با واژه‌هایی مانند «جنبش سبز»، «جنبش اعتراضی مردم ایران» و «جنبش مدنی» بیان می‌کردند. در این زمینه ر.ک: اصول و مبانی جنگ نرم، صص 482 – 484.

[3]. بیانات مقام معظم رهبری> در دیدار اساتید دانشگاه‌ها، 8/6/1388.

[4]. بیانات مقام معظم رهبری (در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی R، 14/3/1395.

آسیب های اقتصادی فضای مجازی

  • ۱۱۰۳

آسیب‌های اجتماعی ـ اقتصادی به آن دسته از آسیب‌هایی گفته می‌شود که با وجود آن‌ها پایه‌های اصلی نظام اداری ـ مالی یک کشور به خطر افتاده و باعث نابودی بُعد سرمایه‌ای جامعه می‌شود.

مهم‌ترین آسیب‌های اقتصادی فضای مجازی عبارت‌اند از:

1-از بین بردنِ فرصت‌های بزرگِ شغلی جوانان ایرانی

استفاده از محصولات گوناگون غربی و شرقی مرتبط با محیط مجازی، منجر به از دست رفتن فرصت‌های بزرگ شغلی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور شده و موجب اشتغالزایی برای دشمنان اسلام و مسلمین شده است. درحالی‌که کشورهای مختلف با بومی‌سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات، علاوه بر تقویت اقتصادی خود، فرصت‌های بزرگ شغلی را برای مردمشان ایجاد کرده‌اند، در ایران به دلیل رهاسازی سیاست‌های کلی نظام و اجرایی سازی فرامین نهادهای بین‌المللی، دانشجویان علوم کامپیوتری، چندین سال است که جزو بیکارترین دانشجویان ایران محسوب می‌شوند.[1]

2-افزایش هزینه‌های کاذب خانواده، اجتماع و کشور

 خرید تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری غیرضروری، هزینه‌های فراوانی را بر دوش خانواده‌ها تحمیل کرده است. بسیاری از خانواده‌ها تا 10 سال پیش، هزینه‌ای در سبد مصرفی خود برای فضای مجازی نداشتند، امروزه یکی از دغدغه‌های آنان خرید گوشی‌های جدید (خصوصاً پرچم‌دار)، دستگاه‌های بازی، اینترنت و ... شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از این هزینه‌ها، بیهوده بوده و تأمین برخی ابزارهای محیط مجازی، جزو نیازهای واقعی و احتیاجات ضروری خانواده‌ها نبوده است.

در بعد کلان، این هزینه کاذب کشور را به خود گرفتار می‌کند. از آنجائیکه افزایش هزینه‌ها به مرور زمان اتفاق می افتد، حساسیت‌های بسیار کمی را بر می‌انگیزد.

3-ایجاد زمینه مناسب برای تخلفات اقتصادی

گمنامی در محیط مجازی از یکسو و حضور در سرویس‌های رمزنگاری‌شده دشمنان، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی و رمزارزها، زمینه بروز تخلفات اقتصادی فراوانی را مهیا کرده است. برخی از مهم‌ترین تخلفات رایج اقتصادی در فضای مجازی عبارت است از:

  • قاچاق ارز و کالا؛
  • تسهیل پول‌شویی در سطح گسترده؛
  • ایجاد زمینه برای فرار مالیاتی؛
  • فراهم مکردنِ فرصت جعلِ هویت برای سرقت‌های اینترنتی (فیشینگ)؛
  • تسهیل کمک مالی به فرقه‌های انحرافی از داخل و خارج از کشور؛
  • گسترش کلاه‌برداری اینترنتی.

لازم به ذکر استف مطابق آمار، جرائم اقتصادی فضای مجازی با گسترش سرویس‌های غیربومی، هر ساله افزایش معناداری داشته است.

4- خروج گسترده ارز

باوجود مشکلات اقتصادی فراوان در کشور، همچنان شاهد رشد روزافزون استفاده از فضای مجازی متعلق به دشمنان و خروج گسترده ارز بابت بهره‌مندی از این محیط هستیم. خرید پهنای باند، سخت‌افزار و نرم‌افزارهای زیرساخت، تجهیزات بازی، خریدهای درون بازی مثل خرید جِم در بازی کلَش آو کلَنز، گوشی، تبلت، لپ‌تاپ و ...، روزانه حجم قابل‌توجهی از ارز را از کشور خارج می‌کند. درحالی‌که کشورهایی مانند چین، با مدیریت صحیح فضای مجازی، آن را تبدیل به بستر افزایش تولید ملی و اقتدار اقتصادی خود کرده‌اند، به دلیل عدم اجرای فرامین مقام معظم رهبری، ایران، جزو کشورهای عقب‌افتاده در این عرصه محسوب شده و به یک واردکننده صرف تبدیل‌شده‌ایم.

5-تأمین منافع مالی یهود و صهیونیست

در حال حاضر، به دلیل تسلط صهیونیزم بین‌الملل بر فضای مجازی، منافع اقتصادی فراوانی نصیب آنان شده است. در این میان کاربران ایرانی نیز، در تقویت صهیونیزم بین‌الملل، سهم بسزایی دارند. هم‌اینک سرویس‌های صهیونیستی گوگل، ویکی‌پدیا، یاهو، اینستاگرام و شبکه اجتماعی آمریکایی تلگرام، مهم‌ترین نرم‌افزارهای کاربردی ایرانیان در محیط مجازی است و سیستم‌عامل اندروید (متعلق به گوگل) و آِ. اُ. اِس (متعلق به اپل) را در هر خانه‌ای می‌توان پیدا کرد. درهرصورت ترویج و توسعه خدمات و کالاهای صهیونیستی از یک‌سو و کاهش تولید داخلی (که خود زمینه‌ای برای کمک به افزایش تولید دشمنان است)، موجبات تأمین منافع مالی صهیونیزم بین‌الملل شده است.

6-عقب‌افتادگی اقتصادی

مسلماً دنیای آینده، دنیای علم و فناوری است. عقب‌افتادگی در این زمینه، خسارت‌های بعضاً جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت. جا ماندن از غافله علم و فناوری، خصوصاً فناوری اطلاعات و ارتباطات، علاوه بر خسارات فرهنگی، موجبات عقب‌افتادگی اقتصادی و وابستگی اقتصادی به‌نظام اقتصادی صهیونیزم بین‌الملل خواهد شد.



[1]. https://khabarfarsi.com/u/61785141

آسیب های سیاسی فضای مجازی

  • ۸۹۶

آسیب‌های اجتماعی ـ سیاسی به آسیب‌های گفته می‌شود که پایه‌های اصلی تشکیل نظام حکومتی و قوانین موضوعه آن را هدف گرفته و با نابودی اساس و اصول سیاست‌گذاری‌های حکومتی،‌ آن را به یک حکومت با قوانین سیاسی دلخواه خود تبدیل می‌کنند تا بتوانند مقاصد و نیات شوم خود را در آن جامعه به‌راحتی اجرایی کنند. درواقع، تخریب نظام سیاسی بنا گذاشته شده بر قوانین اسلامی، گام‌های اولیه برای ورود مداخله‌جویانه نظام‌های سلطه در کشورهای اسلامی است تا آن‌ها را تحت سیطره سیاسی خود درآورند.

برای آشنایی با آسیب‌های اجتماعی ـ سیاسی به مهم‌ترین این آسیب‌ها اشاره می‌شود:[1]

نفی ولایت مطلقه فقیه و ترویج شبهات فراوان در این زمینه؛ تبلیغ و ترویج اسلام سکولار؛ دخالت سیاسی قدرت‌های بیگانه در امور داخلی کشور خصوصاً از طریق شبکه‌های اجتماعی؛ تخریب و تقویت بی‌مورد و بی‌دلیل دولت‌ها و ملت‌ها با انگیزه‌های سلطه‌جویانه ازجمله موفق جلوه دادن کشورهای همراه با سیاست‌های استکباری؛ تحرکات نرم به نفع خشونت‌گرایی و تروریسم و نسبت دادن آن‌ها به اسلام و مسلمانان؛ فعالیت گسترده معاندین اسلام و نظام اسلامی مانند «بی.بی.سی»، «وی.اُ. اِی»، «من و تو»، «کلمه»، «سازمان مجاهدین»، «محمد نوری زاده» و «رادیو فردا»؛ فعالیت گسترده فتنه‌گران و آشوب‌طلبان؛ فعالیت وسیع و شدید علیه نیروها و نهادهای مؤمن و انقلابی مانند حوزه‌های علمیه، بسیج و سپاه؛ فرافکنی سرویس‌های جاسوسی و وابسته علیه دولت‌ها و ملت‌هایی که با سیاست‌های استکباری و استعماری مخالف‌اند؛ مسموم‌سازی فضای سیاسی کشور به‌وسیله شایعه؛ تخریب شخصیت‌های تأثیرگذار مثبت در جهان، به‌ویژه در جهان اسلام؛ سیاه نمایی و تبلیغ ضعف مدیریت دینی در کشور؛ ایجاد بدبینی نسبت به نظام و مسؤولین کشور؛ تحمیل و عادی‌سازی تفکرهای خطرناک سیاسی مبتنی بر آپارتاید و دیکتاتوری مطلق؛ ترویج اسلام هراسی، شیعه هراسی و ایران هراسی؛ تبلیغ و ترویج رژیم منحوس پهلوی؛ ترویج باستان‌گرایی؛ تحریف واقعیات و جعل دروغ‌های سیاسی بزرگ.

با نگاه به این آسیب، قابل‌درک است که اساس این آسیب‌ها فقط یک‌چیز را هدف گرفته‌اند و آن چیزی نیست جز، قوانین مترقی سیاسی اسلام که با آموزه‌های اجرایی خود می‌تواند یک جهان را متحول کرده و ریشه بنیانی کشورهای مستکبر را بخشکاند.

البته، دشمن هیچ‌گاه به‌روشنی و به‌طور واضح و آشکار اقدام به تخریب قوانین اساسی و اسلامی جوامع اسلامی نمی‌کند. بلکه، با راه‌کارهای مختلف اقدام به عملی کردن نقشه‌های خود می‌کند که یکی از آن‌ها ترویج فضای مجازی تحت مدیریت استکبار جهانی است تا افکار ضد اسلامی و ضد ملی خود را به‌صورت لقمه آماده و تزیین‌شده دردهان جوان و نوجوان قرار بدهد و او را از اصالت سیاسی اسلامی بیندازد.



[1]. به دلیل محدودیت حجم محتوا، توضیحات مرتبط با آسیب‌های سیاسی، توسط استاد در کلاس بیان خواهد شد.

آسیب های امنیتی فضای مجازی

  • ۸۷۴

آسیب‌های اجتماعی ـ امنیتی به آسیب‌هایی گفته می‌شود که حوزه‌های امنیت جانی، امنیت اخلاقی، امنیت عِرض و آبرو، امنیت شغلی و اقتصادی، امنیت رسانه‌های ارتباطی، اقتدار ملی و... را با تبلیغات گسترده و تدوین برنامه‌های منظم و کاربردی از سوی دشمنان، هدف قرار داده و درصدد ناامن کردن این حوزه‌ها هستند.

«آسیب‌شناسی امنیتی یک شاخه علمی جدید و بین‌رشته‌ای است که به مطالعه و بررسی عوامل ناامنی، تهدیدها، آسیب‌ها و بی‌نظمی‌های موجود در سازه‌های امنیتی می‌پردازد و راه‌کارهایی را برای مقابله با کانون‌های ناامنی و افزایش ضریب امنیتی ارائه می‌کند.»[1]

درزمینهٔ آسیب‌های اجتماعی ـ امنیتی فضای مجازی هم موارد زیادی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1- خروج گسترده اطلاعات

ارزش شرکت‌های مختلف قرن 21 را با میزان اطلاعاتی که آنان از کاربران در اختیار دارند می‌سنجند. امروزه ارزشمندترین شرکت‌ها، حتی ارزشمندتر از شرکت‌های نفتی، شرکت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند.

خروج گسترده اطلاعات کاربران ایرانی از کشور از بدیهی‌ترین آسیب‌های فضای مجازی فعلی است. تمامی زیرساخت‌های سخت و نرم به همراه غالب نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای کاربردی در کشورمان متعلق به دشمنان این مرزوبوم است. اطلاعات کاربران ایرانی همچون گنجینه‌ای ارزشمند، توسط مراکز ذخیره‌سازی اطلاعات، خصوصاً سازمان پنج چشم، گردآوری و دسته‌بندی می‌شود.

متأسفانه به دلیل اهمال نهادهای نظارتی کشور و هشدارهای دیرهنگام سازمان پدافند غیرعامل، مقداری از اطلاعات دارای طبقه‌بندی امنیتی نیز از کشور به سرقت رفته است. این موضوع به اشراف اطلاعاتی دشمن در مواجهه با کشورمان کمک شایانی می‌کند.

2- کمک به ذائقه شناسی عموم مردم ایران

یکی از مهم‌ترین استفاده‌هایی که دشمنان کشور از اطلاعات جمع‌آوری‌شده خواهد کرد، استفاده از داده‌کاوی (دیتا ماینینگ) اطلاعات برای ذائقه سنجی مخاطبان است. با توجه به دسترسی نامحدود نرم‌افزار و سخت‌افزارها به اطلاعات کاربرانشان، مالکان آن، اطلاعات ذی‌قیمتی از علایق، ذائقه، گرایش، نقاط ضعف، نقاط قوت، حساسیت‌ها و ... کاربران خود دارند. اینان با استفاده از فناوری داده‌کاوی می‌توانند اطلاعات را بر اساس سن، جنس، تحصیلات، جغرافیا، قومیت، گرایش‌های سیاسی و ... طبقه‌بندی کرده استفاده‌های گوناگونی برای مقاصد سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و علمی از آن داشته باشند.

همچنین شناخت دقیق از مخاطبان، دست مالکان را برای ذائقه سازی در کاربران فضای مجازی باز می‌گذارد. امروزه شرکت‌هایی مانند فیس‌بوک، گوگل، مایکروسافت، تلگرام و ... به‌خوبی می‌دانند برای تغییر در اندیشه، احساس و رفتار کاربرانشان از چه روش‌ها و راهبردهایی و در چه زمان و مکانی باید استفاده کنند.

3- تسهیل امکان رصد و زیر نظر داشتن مسئولان، نخبگان و مؤثرین نظام

باوجود روشن بودن سرقت اطلاعت کاربران توسط شرکت‌های فناوری اطلاعات، بدیهی است که مسئولان و نخبگان کشور، باید حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع داشته باشند. مع الاسف، قریب به اتفاق مسئولان کشور، بدون توجه به مسائل امنیتی و هشدارهای سازمان پدافند غیرعامل، همانند افراد معمولی از جدیدترین تلفن‌های هوشمند (خصوصاً اپل و سامسونگ) استفاده می‌کنند. درحالی‌که سیستم‌عامل می‌تواند در هرلحظه بدون اطلاع کاربر با استفاده از سخت‌افزارهای موجود در تلفن همراه مانند دوربین، میکروفن، جی.پی.اس و سایر امکانات نرم‌افزاری، از وی عکس و فیلم گرفته، صدایش را ضبط کنند، به‌تمامی اطلاعات موجود در تلفن همراه وی دسترس داشته باشند و محل ترددش را رصد کنند، می‌توان جدیدترین دستگاه‌های ارتباطی را در دست مسئولان کشور، مشاهده کرد. این مسئله خصوصاً زمانی تعجب‌آور می‌شود که بدانیم حتی رایزنان سیاسی و مسئولان ارشد انرژی هسته‌ای کشور، دریکی از جاسوسی‌ترین شبکه‌های اجتماعی جهان به نام وایبر عضو بوده و اطلاعات حساس کشور را در این نرم‌افزار برای یکدیگر ارسال می‌کنند.[2] لازم به ذکر است وایبر متعلق به تلمون مارکو، افسر اطلاعاتی رژیم صهیونیستی است.

درهرصورت با دسترسی وسیع ابزارهای ارتباطی به اطلاعات مسئولان، نخبگان و مؤثرین نظام، حداقل در سه محور، دست دشمن برای اقدامات مقتضی بسیار باز خواهد بود:

  • خنثی‌سازی نخبگان و مؤثرین؛
  • ایجاد زمینه برای باج‌گیری از مسئولان؛
  • برنامه‌ریزی برای ترور آنان.

4- تبلیغ نبود اقتدار در کشور

یکی از آسیب‌های رایج فضای مجازی متعلق به دشمنان، تبلیغات وسیع جبهه ضدانقلاب مبنی بر نبود اقتدار در کشور است. به‌عنوان نمونه با تأسیس کانال‌هایی که حاوی کلیپ و تصاویر اراذل‌واوباش است تلاش می‌کنند ضمن ایجاد ترس و دلهره در عموم مردم و القای ناامنی در سراسر کشور، اقتدار نیروهای امنیتی و پلیس را زیر سؤال ببرند.

5- ایجاد اختلافات ملی و مذهبی و کاهش اقتدار امنیتی

به‌طورقطع و یقین می‌توان گفت که کمترین آسیب استفاده آزاد و بی‌قیدوشرط از فضای مجازی در حوزه امنیت، القای مکرر ناامنی‌های اجتماعی در حوزه‌های گوناگون به‌ویژه، خانواده و اقتدار ملی است که همین امر به‌تنهایی برای تخریب فضای ذهنی کاربر و آماده ساختن او به‌عنوان سربازی مطیع برای دشمن، کفایت می‌کند.

همچنین با توجه به امکان جریان سازی توسط مدیران نرم‌افزار، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی، کشورهای مختلف دچار بحران‌های امنیتی عدیده‌ای، خصوصاً در مسئله قومیت‌ها گشته‌اند. در کشور ما نیز شبکه اجتماعی اینستاگرام و تلگرام، مهم‌ترین عامل ایجاد اختلاف ملی-مذهبی، خصوصاً در استان‌های مرزی کشور و کاهش اقتدار امنیتی هستند.

6- کمک به رشد و یارگیری گروهک‌ها و سازمان‌های تروریستی

یکی از ساده‌ترین بسترهای عضوگیری گروهک‌ها و سازمان‌های تروریستی، فضای مجازی است. با توجه به نتایج حاصل از داده‌کاوی، مدیران فضای مجازی می‌توانند مستعدترین افراد در کشورهای مختلف را برای جذب به سازمان‌های تروریستی گزینش کنند.

همچنین توسط اشاعه شبهات و شایعات می‌توانند تفکرات تروریستی را در مناطق موردنظر خود را برای تقویت گروهک‌های تروریستی فراگیر کنند. در حقیقت نظام سلطه با مهندسی افکار عمومی، زمینه را برای جذب حداکثری به این گروهک‌ها مساعد می‌سازند.

نمونه بارز این آسیب را می‌توان در حادثه تروریستی مجلس شورای اسلامی و رژه نیروهای مسلح در اهواز (شهریور 97)، مشاهده کرد. تمامی مراحل عملیات تروریستی در دو مورد فوق‌الذکر، از جذب و سازمان‌دهی تا هماهنگی و اجرای عملیات توسط پیام‌رسان تلگرام انجام شده بود.[3]

7- ایجاد زمینه برای براندازی نرم

شاید بتوان مدعی شد یکی از جدی‌ترین آسیب‌های فضای مجازی، امکان براندازی نرم توسط مالکان فضای مجازی در کشورهای گوناگون است. طی سالیان گذشته تمامی کودتا و انقلاب‌های صورت گرفته در کشورهای گوناگون، متأثر از فضای مجازی، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی توییتر، فیس‌بوک و یوتیوب بوده است. انقلاب‌های رنگی در کشورهای مختلف مانند گرجستان، اکراین و پیدایش بیداری اسلامی و به محاق رفتن آن، همگی تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی متعلق به صهیونیزم بین‌الملل بوده است.

در کشورمان ایران نیز فتنه 88 در بستر دو شبکه فیس‌بوک و توییتر و اغتشاشات دی‌ماه 96 نیز در بستر تلگرام آغاز و ادامه یافت. در کشور میانمار نیز بستر اختلاف مسلمانان و بودائیان فیس‌بوک بوده است. همچنین برخی کارشناسان یکی از دلایل اصلی به سرانجام نرسیدن انقلاب بحرین را انتخاب توییتر به‌عنوان مرکز ثقل اعتراضات عنوان می‌کنند؛ چه اینکه رژیم آل خلیفه با همکاری توییتر، محل اسکان انقلابیون را پیدا کرده و آنان را ترور و یا دستگیر می‌کند.

مهم‌ترین دلیل تهدید بودن سرویس‌های صهیونیزم بین‌الملل برای ملت‌های گوناگون، امکانات نامحدود مدیران سرویس‌های یادشده از قبیل دسترسی ویژه به اطلاعات کاربران، جریانشناسی، جریانسازی و یا ممانعت از ایجاد یک جریان اجتماعی است. با توجه به مطالب بیان‌شده در دروس 3، 4 و 5 این درس‌نامه، مشخص می‌شود تفاوتی زیاد بین مدیران فضای مجازی و کاربران آن از جهات گوناگون، خصوصاً میزان اثرگذاری و جریانسازی وجود دارد که کفه ترازو را به نفع مدیران بسیار سنگین می‌کند.



[1]. ر.ک: هزارجریبی، جعفر، ـ بلندیان، غلامحسین، «درآمدی بر مفهوم‌شناسی آسیب امنیتی»، مجله: مطالعات دفاعی استراتژیک، پاییز 1385 ش، شماره 27، صفحه 35.

[2]. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/12/26/689518

[3]. https://www.yjc.ir/fa/news/6679242/

آسیب های علمی فضای مجازی

  • ۸۶۲

آسیب‌های اجتماعی - علمی به آن دسته از آسیب‌های اجتماعی اطلاق می‌شود که به زیرساخت‌های علمی یک جامعه از قبیل نخبه‌پروری، تولید علم و جهت‌دهی به آن، تقویت روحیه تحصیل علم، تمرکز کلان به مسائل جامعه و جهان، تفکر پیشرفت علمی مترقیانه و... ضربه وارد کرده و آن‌ها را از کارکرد اصلی خود باز می‌دارد.

بخش بزرگی از آسیب‌های علمی را می‌توان در حوزه تولید علم و شعار «پیشرفت در گِرو وابستگی به غرب» جست‌وجو کرد. درواقع، با القای نبود توانایی تولید علم و نداشتن توان بهره‌گیری از علم در صنعت، به پایه‌های بنیانی علمی کشور ضربه وارد می‌کنند که باید گفت فضای مجازی آزاد و بی‌قیدوشرط، این نقشه سلطه‌جویانه غرب را بدون هیچ دغدغه‌ای برای آنان عملی کرده و از کاربر بااستعداد، انسانی مصرفی صرف بار می‌آورد.

برای آگاهی از آسیب‌های اجتماعی ـ علمی به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

1- استعمار علمی – فکری

سرقت اطلاعات کاربران، خصوصاً دانشجویان، اساتید و اندیشمندان، آسیب‌های بسیار زیادی در پی دارد. یکی از بدیهی‌ترین آسیب‌های فضای مجازی در این حوزه، استعمار علمی – فکری جوامع گوناگون و ملت‌ها است. به‌طورمعمول، صهیونیزم بین‌الملل با تسلط کامل بر فضای مجازی از سه طریق اقدام به استعمار علمی – فکری ملت‌ها می‌کند:

  • از طریق سرقت ایده‌های کاربران و نخبگان کشور؛
  • ایجاد بستر مناسب جهت فرار مغزها؛
  • زمینه سازی برای استحاله نخبگان.

متأسفانه جمهوری اسلامی ایران از این آسیب در امان نبوده و به دلیل قرار دادن زیرساخت‌های حیاتی کشور تحت تسلط بیگانگان و سرقت اطلاعات مربوط به اندیشمندان، آسیب‌های بسیاری از این منظر به خود دیده است.

2-کاهش قدرت تمرکز، خرد و اندیشه و افزایش سطحی‌نگری؛

وجود جذابیت‌های فراوان در محیط مجازی از یک‌سو و فراخوان نرم‌افزارهای مختلف (نوتیفیکیشن) برای بازدید جدیدترین مطالب، موجب می‌شود کاربران نتوانند بر مسئله‌ای مشخص متمرکز شوند. زمانی که کاربران فضای مجازی اراده می‌کنند نسبت به موضوعی مشخص متمرکز شوند، بنا به دلایل پیش‌گفته، دائماً از بستری به بستر دیگر و از موضوعی به موضوعی دیگر منتقل می‌شوند و بعضاً درحالی‌که ساعت‌ها صرف حضور در فضای مجازی کرده‌اند، امکان کمتری برای متمرکز شدن بر موضوعی خواص داشته‌اند.

از سوی دیگر مواجهه با محتوای فراوان در سرویس‌های مختلف که کاملاً بی‌ربط به یکدیگر نیز هستند، امکان تفکر و تمرکز را از کاربران گرفته و از میزان نگاه عمیق کاربران به مسائل می‌کاهد. بدین ترتیب هرچه میزان غور کاربران در فضای مجازی بیشتر باشد، به همان میزان از عمق فکری و تمرکز آنان کاسته شده و سطحی‌نگر می‌شوند.

در مجموع، این فرایند طی چند سال، ازآنجاییکه موجب کاهش قدرت تمرکز، خرد و اندیشه و افزایش سطحی‌نگری کاربران می‌شود، در زمینه علمی، لطمات فراوانی به کشور وارد می‌سازد.

3-کاهش روحیه علم جویی

به دلیل گستردگی محتوای غیراخلاقی و سرگرمی محور و مواجهه فراوان کاربران با این‌گونه مطالب، افراد میل کمتری برای مطالعه مطالب علمی از خود نشان می‌دهند. این مهم خصوصاً اگر محتوای علمی از پیچیدگی بیشتری برخوردار باشد، فراوانی افزون‌تری خواهد داشت.

طی چند سال اخیر، میانگین نمرات پایانی دانش آموزان دبیرستانی به 12 رسیده است.[1] این وضعیت فاجعه‌بار البته صرفاً محصول فضای مجازی نیست، اما نمی‌توان از نقش بسیار اثرگذار این بستر در بروز چنین آسیبی صرف‌نظر کرد.

غالب کودکانف نوجوانان و جوانان، درگیری فراوانی با فضای مجازی دارند و حوصله پیگیری مباحث علمی، در آنان بسیار کاهش یافته است.

هدف اصلی در آسیب‌های اجتماعی ـ علمی، وابستگی محض و نیازمندی همیشگی به غرب برای رفع ابتدایی‌ترین نیازهای کشور است. یک کشور وابسته همانند یک گنجینه پر از طلا و جواهر برای سلطه‌جویان غربی است؛ چون کشوری که وابستگی علمی دارد، همه ذخایر انسانی و طبیعی آن در اختیار سلطه‌جوی استعمارگر قرار می‌گیرد و بهترین استفاده را از آن‌ها خواهد برد.

پیشگیری از این آسیب‌ها امکان‌پذیر نیست مگر با همت همگانی و هوشیاری ملی در مواجهه با فناوری‌های ارتباطی نوین که در رأس آن‌ها فضای مجازی قرارگرفته است.

 



[1]. https://www.isna.ir/news/94101609395

استفاده زیاد از اینترنت باعث کاهش تمرکز مغز می شود/ افکار و رفتار در تسخیر تکنولوژی

  • ۱۲۷۱

تسخیر افکار، تغییر رفتار میتواند به راحتی با استفاده نامناسب از فناوری و تکنولوژی های جدید صورت گیرد و محققان در تحقیقی دریافته‌اند، نسلی که در آستانه قرن بیست و یکم به سن و سال نوجوانی رسیده از سالمندان فراموش‌کار تر است.

عملیات جاسوسی فیسبوک و گوگل از کاربران

  • ۱۲۳۳

 

با وجود نگرانی کاربران رسانه‌های اجتماعی درباره امنیت اطلاعاتشان اما تاکنون گزارش‌های زیادی از جاسوسی شرکت‌های فن‌آوری مانند گوگل (از طریق سرویس ها و مرورگر کروم ) و فیسبوک از کاربران منتشر شده است.

 

 

 

 

بررسی تحلیل های مشهور و غلط درباره ادله بروز آسیب در فضای مجازی

  • ۱۴۶۵

کودکان نوجوانان و جوانان در معرض خطر!!

  • ۱۲۰۸

راه ایمن نگه داشتن فرزندان از محتوای غیراخلاقی چیست؟

سواد رسانه چه میزان در استفاده صحیح از اینترنت موثر است؟

آمار استفاده از محتوای غیر اخلاقی در اینترنت

20 کشور اول مصرف ترافیک دومین سایت غیراخلاقی جهان

توضیح : آمار اولین سایت موجود نیست و به همین دلیل دومین سایت بررسی شده است .

بیشترین رشد مراجعه به سایت غیراخلاقی

ابزار دیدن محتوای غیراخلاقی

متوسط سن افراد بیننده موارد غیراخلاقی

کودکان، نوجوانان و جوانان به آسانی به محتواهای غیراخلاقی دسترسی دارند. هزینه مادی این دسترسی بسیار اندک است. تلفن همراه و تبلت پرکاربردترین ابزارهای استفاده از محتواهای مستجهن هستند. اینترنت پرسرعت همراه، حجم و وزن کم ابزار، امکان استفاده خصوصی در همه جا و نظارت کم بر این دو ابزار از عمده دلایل این اتفاق می باشد.

کشورهای پیشرو در عرصه سواد رسانه و آزادی اطلاعات و ارتباطات، بیشترین سهم در مراجعه به سایت های غیراخلاقی را داشته اند.  کانادا، ژاپن، انگلستان و آمریکا در عرصه سواد رسانه و کشورهای «سوئد»، «هلند»، «آلمان» و «استرالیا»، در زمینه آزادی اطلاعات هستند، با این حال کشورهای یادشده، رکورددار بیشترین مصرف محتوای غیر اخلاقی در جهان نیز هستند.

بر خلاف ادعای برخی که آزادی های جنسی موجب عادی شدن مسائل جنسی و کاهش فساد و فحشا می شود، کشورهای غربی و شرقی بیشترین مراجعه به سایت های غیر اخلاقی را داشته اند. ارتباط نامشروع با محارم از پربازدیدترین فیلم های غیراخلاقی در این کشورهاست.

با ورود نسل سوم و چهارم تلفن همراه به کشورهای اسلامی، خصوصا غرب آسیا، مراجعه به محتوای مستهجن بسیار افزایش داشته است. جایگاه ششمی ایران در سرعت رشد مراجعه به سایت غیر اخلاقی توسط تلفن همراه، اهمیت پیوست فرهنگی را نشان می دهد. نسل سوم و چهارم تلفن همراه در ایران پیوست فرهنگی ندارد.


عواقب دوستی بی حد و مرز کودکان با فضای مجازی/چگونه نسل آینده را با واقعیت آشتی دهیم؟

  • ۱۱۱۶

حجت الاسلام کهوند گفت: علت اینکه بچه های ما این قدر میل و شوق دارند که وارد فضای مجازی شوند و سرگرمی شان را تامیین کنند، این است که موضوع ارتباط با دیگران، تفریح و بازی که جزو نیازهای بدیهی و اولیه شان است دیگر در خانواده و محیط واقعی تامین نمی شود.

راه اندازی شبکه ملی اطلاعات راه ملی مقابله با آسیب های فضای مجازی

  • ۱۰۸۳

همایش آسیب های اجتماعی دختران و بانوان با محوریت فضای مجازی با مشارکت امور بانوان و خانواده استانداری و اداره کل ارتباطات و فناوری استان با حضور جمع کثیری از زنان و دختران و سخنرانی حجت الاسلام کهوند پژوهشگر فضای مجازی روز دوشنبه هفتم اسفند ماه  در سالن جهاد کشاورزی زنجان برگزار گردید .

پاسخ به شبهات و سوالات