پایگاه تحلیلی فضای مجازی و آموزش سواد رسانه مبتنی بر مبانی امامین انقلاب

چگونه فعالیت در سرویس‌های وابسته به دشمن موجب تقویت اقتصادی آنان می‌شود؟

  • ۱۵۵۱

یکی از زمینه‌های اجتماعی که دست‌آویز گسترش گناه می‌گردد، اعانت و کمک به ظلم است چرا که پشتیبانی از ظالم و گناهکار در راستای گناهش، او را نیرومندتر و گستاخ‌تر کرده و بر توسعه گناه و پیدایش گناهان دیگر کمک می‌کند. فرعون‌ها و همه حکومت‌های طاغوت به‌واسطه یاری و پشتیبانی افراد زبون و فرصت‌طلب نیرومند شده و بر ظلم و ستم خود افزوده‌اند.

قرآن کریم در سوره مائده با تأکید بر لزوم تعاون و همکاری در کارهای نیک، از پشتیبانی و کمک به افراد ظالم نهی نموده است و همکاری با ستمگران را مایه داخل شدن در آتش دوزخ دانسته است.[1]

اگر این اصل در اجتماعات اسلامی زنده شود و مردم بدون در نظر گرفتن مناسبات شخصی و نژادی و خویشاوندی با کسانی که در کارهای مثبت و سازنده گام بر می‌دارند، همکاری کنند و از پشتیبانی و تقویت افراد ستمگر در هر گروه و طبقه‌ای که باشند، خودداری نمایند، بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی سامان می‌یابد.

رسول خداصلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید:

إِذَا کانَ یوْمُ الْقِیامَةِ نَادَی مُنَادٍ أَینَ الظَّلَمَةُ وَ أَعْوَانُهُمْ وَ مَنْ لَاقَ  لَهُمْ دَوَاةً وَ رَبَطَ کیساً أَوْ مَدَّ لَهُمْ مرة [مَدَّةَ] قَلَمٍ فَاحْشُرُوهُمْ مَعَهُمْ؛[2] «چون روز قیامت شود، ندا دهنده‌ای ندا می‌دهد: «کجایند ستمگران و یاران آن‌ها؟ هر کسی که دواتی برای آنان لیقه[3] کرده، یا سرِ کیسه‌ای را برای آنان بسته، یا قلمی برای آنان در مرکب فرو برده است، اینان را نیز با ستمگران محشور کنید».‌

در فقه اسلامی نیز پاره‌ای از معاملات و قراردادهای تجاری که جنبه کمک به گناه دارد، همانند فروختن انگور به کارخانه‌های شراب سازی و یا فروختن اسلحه به دشمنان حق و عدالت و یا اجاره دادن محل کسب و کار برای داد و ستدهای گناه آلوده و اعمال خلاف شرع تحریم گردیده است.[4]

گرچه در آموزه‌های اسلامی سخنان پرشماری پیرامون کیفر کمک به ظالم و نمودهای مختلف آن در جامعه مطرح شده است، اما در این جایگاه تنها به این مهم می‌پردازیم که حضور و فعالیت در سرویس‌های متعلق به دشمن، نمود حمایت و پشتیبانی اقتصادی از طاغوت و دشمنان اسلام است.

با توجه به مطالب فوق، پرسشی که مطرح می‌شود آنکه چگونه فعالیت در سرویس‌های وابسته به دشمن موجب تقویت اقتصادی آنان می‌شود؟

پاسخ آنکه:

پایه کسب درآمد توسط نرم‌افزارهای مختلف در فضای مجازی، تعداد کاربران آن نرم‌افزار است؛ به عبارت دیگر، تعداد کاربران یک نرم‌افزار (اعم از شبکه اجتماعی، موتور جستجو، ایمیل، سیستم عامل، ضد بدافزار، فیلترشکن و ...) تعیین کننده قدرت اقتصادی آن نرم‌افزار است؛ زیرا هرچه تعداد کاربران بیشتر باشد، محتوای بیشتری تبادل می‌شود، اطلاعات بیشتری جمع‌آوری می‌گردد، رصد جامع‌تری ممکن می‌شود، برنامه‌ریزی‌ها بر مبنای اطلاعات جمع‌آوری شده، دقیق‌تر می‌گردد و در مجموع از جهات مختلف موجب تقویت مالک و گرداننده نرم‌افزار می‌شود. بر این اساس، هر چه تعداد کاربران بیشتر باشد، نرم‌افزار در بعد اقتصادی از جهات زیر تقویت می‌شود:

  1. ارزش سهام در بازار بورس
  2. درآمد بابت مصرف ترافیک
  3. درآمد بابت تبلیغات
  4. فروش برخی محصولات دیجیتال
  5. فروش محصولات فرهنگی مانند آهنگ و بازی
  6. دریافت وجه بابت بخشی از خدمات
  7. فروش اطلاعات

به همین خاطر شرکت‌هایی همچون آمازون، اپل، گوگل، سامسونگ فیس‌بوک، ای تی اند تی، مایکروسافت[5] و ورایزون، به دلیل آنکه بیشترین کاربران جهان در فضای مجازی را به خود اختصاص داده‌اند، در لیست ارزشمندترین شرکت‌های جهان قرار دارند و مالکان آن‌ها نیز در صدر ثروتمندترین افراد جهان قرار گرفته‌اند.

در لیست ثروتمندترین افراد جهان جف بیزوس مدیرعامل آمازون با 112 میلیارد دلار رتبه اول، بیل گیتس از مایکروسافت با 90 میلیارد دلار رتبه دوم، مارک زاکربرگ از فیس‌بوک با 71 میلیارد دلار رتبه پنجم و لری الیسون از اوراکل با 58.5 میلیارد دلار رتبه 10 را به خود اختصاص داده‌اند.[6] میزان کسب سود حاصل از فعالیت کاربران به اندازه‌ای است که نفتالی بنت وزیر اقتصاد رژیم صهیونیستی وایبر را بهترین پاسخ به تحریم اسرائیل معرفی می‌کند.[7]

از این رو توجه به فتوای مقام معظم رهبری در بُعد اقتصادی فضای مجازی لازم و ضروری است. مطابق با مبانی مقام معظم رهبری و در پاسخ به این پرسش که «آیا نرم‌افزارها هم به‌مثابه کالا هستند و حکم خرید کالای ایرانی در اینجا هم وجود دارد؟»، چنین آمده است:

«حکم خرید کالای دشمنان که به نحوی کمک به آن‌ها محسوب می‌شود تحت عنوان «اعانه ظالم» شامل اینجا نیز می‌شود؛ یعنی ما با خریداری یک نرم‌افزار، خدماتی به آن‌ها برسانیم یا به نحوی از این نرم‌افزارها استفاده کنیم که سودش به جیب آن‌ها برود، مثل برخی برنامه‌ها که اصل ورود به آن‌ها و تعداد استفاده‌کنندگان از آن‌ها برای صاحبش مفید است، همین ورود به برنامه هم حرام می‌شود؛ بنابراین فرقی نمی‌کند که این کالا سخت‌افزار باشد یا نرم‌افزار و این توصیه‌‌ای که گفته‌اند اگر کالایی مشابه داخلی دارد، از کالای خارجی استفاده نکنید، شامل نرم‌افزارها هم می‌شود و باید از نرم‌افزار داخلی استفاده کنید».[8]

اما پرسشی دیگری که مطرح می‌شود آنکه اگر استفاده از سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای و شبکه‌های مجازی خارجی به اقتصاد آنان کمک کرده و پشتیبانی از ظالم محسوب می‌شود، پس استفاده از اینترنت جهانی چه حکمی دارد؟ پاسخ آن است فتوای مقام معظم رهبری مربوط به زمانی است که جایگزین داخلی برای یک سرویس خارجی داشته باشیم؛ اما از آنجایی که راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، با سهل‌انگاری مواجه شده و تنها راه دسترسی به اطلاعات ملی و بین‌المللی استفاده از اینترنت جهانی است، استفاده از اینترنت فعلی، از باب ضرورت بلا اشکال است.

بنابر این هر فرد مسلمان برای استفاده از برنامه‌ها و نرم‌افزارهای متعلق به دشمن، مناسب است این سؤال را از خود بپرسد که آیا استفاده از این‌گونه برنامه‌ها و نرم‌افزارها که دشمنان را به خواسته‌هایشان نزدیک کرده و به نقشه‌هایشان جامه عمل می‌پوشاند، کمک به ظالم محسوب نمی‌شود؟ آیا حضور در این نرم‌افزارها موجب تأیید گردانندگان نشده و آنان را در ادامه فعالیت‌هایشان استوارتر نمی‌کند؟

مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «هر قدمی که کسی برای تقویت طاغوت بردارد، در جبهه طاغوت قرار می‌گیرد».[9]

 



[1]. مائده: 2.

[2]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 260.

[3]. لیقه در لغت عرب به پارچه یا پنبه ابریشمی می‌گویند که در دوات می‌گذارند تا مرکب را به خود جذب کند و از ریزش آن جلوگیری نماید.

[4]. البته این احکام، شرائطی دارد که در کتب فقهی و توضیح المسائل مراجع تقلید بیان شده است.

[5]. درآمد بیل گیتس (Bill Gates) رئیس و مؤسس شرکت مایکروسافت در هر ثانیه معادل 250 دلار است یعنی درآمد این شرکت در هر 4 ثانیه، بیش از یکصد میلیون تومان برآورد می‌شود.

 https://www.agkcorretora.com.br/noticia/149/2014-09-05/curiosidades-sobre-dinheiro-bill-gates.

[6]. https://www.forbes.com/billionaires/list/#version:static.

[7]. http://www.rajanews.com/news/.191047

[8]. http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=29126.

[9]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33011&p=.2

آسیب های اجتماعی فضای مجازی

  • ۸۷۰

به انحرافات و کج‌روی‌های اجتماعی، آسیب‌های اجتماعی گفته می‌شود. آسیب‌شناسی اجتماعی نیز، به مطالعه، تحلیل و بررسی ریشه‌های این نوع از انحرافات و کج‌روی‌ها اطلاق می‌شود.

  • «مطالعه انحرافات و کج‌روی‌های اجتماعی و به‌اصطلاح، آسیب‌شناسی اجتماعی (Social Pathology) عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی‌نظمی‌های اجتماعی. درواقع، آسیب‌شناسی اجتماعی مطالعه و ریشه‌یابی بی‌نظمی‌ها، ناهنجاری‌ها و آسیب‌هایی نظیر بیکاری، اعتیاد، فقر، خودکشی، طلاق و...، همراه با علل و شیوه‌های پیشگیری و درمان آن‌ها و نیز، مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است.»[1]
  • «به‌عبارت‌دیگر، مطالعه خاستگاه اختلال‌ها، بی‌نظمی‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی، آسیب‌شناسی اجتماعی است.»[2]

بنابراین، آسیب‌های اجتماعی بر روح و روان، جسم و مسائل مادی و معنوی اقشار جامعه ـ به‌تناسب آسیب‌پذیری آنان ـ تأثیر گذاشته و آنان را از مسیر اخلاق، انسانیت، صداقت، عبودیت و... خارج می‌کند.

آسیب‌های اجتماعی نیز، خود حداقل در پنج محور قابل بررسی است:فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی ، امنیتی و علمی .



[1]. ستوده، هدایت الله، آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: نشر آوای نور، 1379 ش، ص 14 و 15.

[2]. ر.ک: فولادی، محمد، «آسیب‌های اجتماعی؛ علل و عوامل و راه‌های پیشگیری از آن»، مجله معرفت، شماره 91، 1384 ش.

آسیب های فرهنگی فضای مجازی

  • ۸۵۵

آسیب‌های اجتماعی در بُعد فرهنگ عبارت است از به خطر افتادن باورها، اعتقادات، آداب‌ورسوم، اخلاق، ساختارها و نمادها در بخش دینی و ملی، که یک هشدار جدی برای جامعه می‌باشد. درواقع، اگر فرهنگ یک جامعه آسیب ببیند، اصالت آن جامعه به‌طور تدریجی و نامحسوس از دست خواهد رفت و استحاله فرهنگی رخ خواهد داد.

در اینجا، به چند مورد از مهم‌ترین آسیب‌های فرهنگی ناشی از فضای مجازی اشاره می‌شود:

1-باور نادرست نسبت به برخی معانی و مفاهیم

 ارائهٔ تعریف نادرست از مفاهیم و پدیده‌ها، موجب عوض شدن بینش و نگرش افراد می‌شود.[1] این روش از کارآمدترین و سهل‌الوصول‌ترین روش‌های تغییر بینش محسوب می‌گردد. در این روش پدیده‌ها از ابتدا با تعریفی کاملاً نادرست و خلاف واقع عرضه می‌شوند و مفاهیم نیز با استفاده از دستگاه عظیم تبلیغاتی، دچار تحریف می‌شوند.[2] مفاهیمی همچون آزادی عقیده، آزادی بیان، حقوق بشر و ... از مهم‌ترین مواردی است که دچار تغییر می‌گردد. بسیاری آزادی بیان را در آزادی ریختن آبروی افراد، افشاگری، توهین به مسئولان، توهین به اقوام و ... تصور می‌کنند. همچنین آزادی عقیده را به معنی آزادی ترویج شبهات، بیان مطالب ضد اسلامی و ضد شیعی می‌دانند. به‌طورقطع و یقین، تغییر در چنین مفاهیمی در سطح کلان، تغییر در نگرش و عملکرد کاربران را در پی خواهد داشت و این مسئله از یک‌سو آسیب محسوب می‌شود و از سوی دیگر خود زمینه بروز آسیب‌های فراوان خواهد بود.

2-حساسیت‌زدایی در بعد فرهنگی؛

همان‌گونه که گفته می‌شود: تبلیغ، سرمایه‌گذاری است نه هزینه؛ حاکمان غربی فضای مجازی با اعتقاد راسخ به این شعار، به فعالیت‌های تبلیغی وسیعی درباره عادی‌سازی گناهان و منکرات مسلم دینی دینی مانند عادی‌سازی ارتباط زن و مرد نامحرم با یکدیگر، عادی‌سازی نوع پوشش غیرشرعی زن برای مرد نامحرم و برعکس، عادی‌سازی آرایش مردان به سبک زنان، عادی‌سازی توهین به مقدسات دینی و ...، درصدد حساسیت‌زدایی و دست برداشتن جوامع اسلامی از اصولی‌ترین اعتقادات دینی خود می‌باشند.

3-تغییر ارزش‌ها و باورهای اسلامی

با توجه به این‌که، آموزه‌های اسلامی دارای ارزش‌های والا و مترقی بوده و در مقابله با فرهنگ‌های نادرست غربی تضاد جدی داشته و برای آزادگان عالم جنبه باور سازی دارد، یکی از اهدافی که غرب برای نهادینه کردن آن در فضای مجازی تلاش‌های فراوانی می‌کند این است که ارزش‌های پوچ و به‌ظاهر، زیبای خود را جایگزین فرهنگ و ارزش‌های اسلامی کند و جامعه اسلامی را به استحاله فرهنگی مبتلا سازد.

علاقه و گرایش به ظواهر مادی و تجملات به آفتی بزرگ برای زندگی معنوی تبدیل‌شده است. اولویت یافتن مسکن، اتومبیل و دکوراسیون مجلل در تفکرات و برنامه ریزی‌های زندگی، دیگر فرصت و علاقه‌ای برای پیگیری اخلاق و معنویت برای کاربران فضای مجازی نمی‌گذارد. در حال حاضر به دلیل افزایش تجمل‌گرایی و به‌تبع آن افزایش هزینه‌های زندگی مطابق با مد روز، نه‌تنها حضور و علاقه برخی کاربران فضای مجازی به اخلاق اسلامی کم‌رنگ شده است، بلکه ارزان‌ترین راه آشنایی با امور معنوی و اخلاقی یعنی مطالعه و کتاب نیز از زندگی برخی کاربران فضای مجازی رخت بر بسته است. متأسفانه خرید و مطالعه کتاب در سبد اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها، دیگر جایگاه قبلی خود را ازدست‌داده است و این در آینده نه‌چندان دور ورشکستگی اخلاقی و فرهنگی را به دنبال خواهد داشت. دور شدن عموم جامعه از کتاب‌های انسان‌ساز، معنایی جز دور شدن از سرمایه‌ها و گنجینه‌های ارزشمند چند هزار ساله تراث معنوی، اخلاقی، علمی و نابودی آن نخواهد داشت.

4-افزایش سن ازدواج؛

وقتی کاربران جوان با انواع محتوای مبتذل و مستهجن، روابط آزاد و بدون کنترل و مانند آن در فضای مجازی، به آسانی و به سرعت مواجه می‌شود، به‌زعم خود هر آنچه را که در ازدواج به دنبال آن بود، در این فضا در اختیار دارد. انحراف جنسی حاصل از وضعیت پیش گفته اعم از خود ارضایی و یا روابط نامشروع، موجب احساس بی نیازی به ازدواج در کاربر می‌شود. برخی کاربران این روابط را بر عهده دار شدن مسئولیت زندگی مشترک، ترجیح می‌دهند. این نگرش یکی از عوامل مهم افزایش سن ازدواج است. افزایش ضریب دسترسی به اینترنت آمریکایی در کشورمان، با افزایش سن ازدواج، رابطه معناداری دارد. پدیدار شدن خانه‌های مجردی، ازدواج‌های سفید (در واقع سیاه)، گستردگی روابط نامشروع و دوستی‌های خیابانی، از جمله مواردی است که طی سال‌های گذشته رو به افزایش بوده است.

5-ایجاد یأس و ناامیدی در مخاطبان؛

یکی از مهم‌ترین روش‌های تأثیرگذاری بر جوامع، ترویج یاس و ناامیدی نسبت به آینده است. با نگاهی گذرا به فضای مجازی، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی متعلق به دشمنان، با انبوهی از انواع محتوا مواجه می‌شویم که مخاطبان را از داشتن آینده‌ای روشن ناامید می‌سازد. مقام معظم رهبری، بدترین بلایی را که ممکن است بر سر یک نسل بیاید را ناامیدی می‌دانند و می‌فرمایند: «بدترین بلایی که ممکن است بر سر یک نسل در یک کشور بیاید، ناامیدی است، یأس است. اینکه می‌گویند: آقا! چه فایده دارد؟ فایده‌ای ندارد. این روحیهٔ فایده‌ای ندارد – یأس از آینده – سم مهلک همهٔ فعالیت‌هاست. چه فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، چه فعالیت‌های علمی، فعالیت‌های پژوهشی... .»[3]

به قطع و یقین، ادامه فعالیت سرویس‌های متعلق به دشمن در فضای مجازی کشور، نا امیدی را در کشور در گستره وسیعی منتشر کرده و آن را به باوری پذیرفته شده تبدیل خواهد کرد.

6- زمینه‌سازی برای سلطه فرهنگی غرب؛

به دلیل تسلط دشمنان بر فضای مجازی، این محیط بیش از هر چیزی، زمینه‌ای برای تسلط بر فرهنگ کشور است. مقام معظم رهبری در این زمینه می‌فرمایند: «همین مسئلهٔ مهندسی اطّلاعات، این ابزارهای جدیدی که وارد میدان شده است، این‌ها همه ابزارهایی هستند برای تسلّط بر فرهنگ یک کشور. بنده با این حرف نمی‌خواهم بگویم این ابزارها را از زندگی خودمان خارج کنیم؛ نه، این‌ها ابزارهایی هستند که می‌توانند مفید واقع بشوند امّا سلطهٔ دشمن را از این ابزارها بایستی سلب کرد. نمی‌توانید شما برای اینکه مثلاً فرض بفرمایید رادیو و تلویزیون داشته باشید، رادیوتلویزیونتان را بدهید در اختیار دشمن؛ اینترنت هم همین‌جور است، فضای مجازی هم همین‌جور است، دستگاه‌های اطّلاعاتی و ابزارهای اطّلاعاتی هم همین‌جور است، این‌ها را نمی‌شود در اختیار دشمن قرار داد؛ امروز در اختیار دشمن است؛ وسیله و ابزار نفوذ فرهنگی است؛ ابزار سلطهٔ فرهنگی دشمن است.»[4]



[1]. به همین دلیل در طول تاریخ، دستگاه استکباری برای مقابله با دستورات الهی، سعی در تحریف مفهوم و مصداق «ولی و حاکم» داشته است: ]وَ قالَ لَهُمْ نَبِیهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَکمْ طالُوتَ مَلِکاً قالُوا أَنَّی یکونُ لَهُ الْمُلْک عَلَینا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْک مِنْهُ وَ لَمْ یؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ[؛ «و پیامبرشان به آنان گفت: در حقیقت، خداوند، طالوت را بر شما به پادشاهی گماشته است. گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهی باشد باآنکه ما به پادشاهی از وی سزاوارتریم و به او از حیث مال، گشایشی داده نشده است؟» بقره/ 247. مستکبرین شرط لازم حکومت را داشتن بنیه فراوان مالی می‌دانند و نه انتصاب از جانب خداوند و اولیای او، دانش حکمرانی و یا توانمندی موردنیاز جسمی.

[2]. به‌عنوان نمونه، رسانه‌های وابسته به آمریکا و انگلستان در فتنه 1388، حرکت آشوب گران را با واژه‌هایی مانند «جنبش سبز»، «جنبش اعتراضی مردم ایران» و «جنبش مدنی» بیان می‌کردند. در این زمینه ر.ک: اصول و مبانی جنگ نرم، صص 482 – 484.

[3]. بیانات مقام معظم رهبری> در دیدار اساتید دانشگاه‌ها، 8/6/1388.

[4]. بیانات مقام معظم رهبری (در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی R، 14/3/1395.

آسیب های اقتصادی فضای مجازی

  • ۱۱۰۴

آسیب‌های اجتماعی ـ اقتصادی به آن دسته از آسیب‌هایی گفته می‌شود که با وجود آن‌ها پایه‌های اصلی نظام اداری ـ مالی یک کشور به خطر افتاده و باعث نابودی بُعد سرمایه‌ای جامعه می‌شود.

مهم‌ترین آسیب‌های اقتصادی فضای مجازی عبارت‌اند از:

1-از بین بردنِ فرصت‌های بزرگِ شغلی جوانان ایرانی

استفاده از محصولات گوناگون غربی و شرقی مرتبط با محیط مجازی، منجر به از دست رفتن فرصت‌های بزرگ شغلی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور شده و موجب اشتغالزایی برای دشمنان اسلام و مسلمین شده است. درحالی‌که کشورهای مختلف با بومی‌سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات، علاوه بر تقویت اقتصادی خود، فرصت‌های بزرگ شغلی را برای مردمشان ایجاد کرده‌اند، در ایران به دلیل رهاسازی سیاست‌های کلی نظام و اجرایی سازی فرامین نهادهای بین‌المللی، دانشجویان علوم کامپیوتری، چندین سال است که جزو بیکارترین دانشجویان ایران محسوب می‌شوند.[1]

2-افزایش هزینه‌های کاذب خانواده، اجتماع و کشور

 خرید تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری غیرضروری، هزینه‌های فراوانی را بر دوش خانواده‌ها تحمیل کرده است. بسیاری از خانواده‌ها تا 10 سال پیش، هزینه‌ای در سبد مصرفی خود برای فضای مجازی نداشتند، امروزه یکی از دغدغه‌های آنان خرید گوشی‌های جدید (خصوصاً پرچم‌دار)، دستگاه‌های بازی، اینترنت و ... شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از این هزینه‌ها، بیهوده بوده و تأمین برخی ابزارهای محیط مجازی، جزو نیازهای واقعی و احتیاجات ضروری خانواده‌ها نبوده است.

در بعد کلان، این هزینه کاذب کشور را به خود گرفتار می‌کند. از آنجائیکه افزایش هزینه‌ها به مرور زمان اتفاق می افتد، حساسیت‌های بسیار کمی را بر می‌انگیزد.

3-ایجاد زمینه مناسب برای تخلفات اقتصادی

گمنامی در محیط مجازی از یکسو و حضور در سرویس‌های رمزنگاری‌شده دشمنان، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی و رمزارزها، زمینه بروز تخلفات اقتصادی فراوانی را مهیا کرده است. برخی از مهم‌ترین تخلفات رایج اقتصادی در فضای مجازی عبارت است از:

  • قاچاق ارز و کالا؛
  • تسهیل پول‌شویی در سطح گسترده؛
  • ایجاد زمینه برای فرار مالیاتی؛
  • فراهم مکردنِ فرصت جعلِ هویت برای سرقت‌های اینترنتی (فیشینگ)؛
  • تسهیل کمک مالی به فرقه‌های انحرافی از داخل و خارج از کشور؛
  • گسترش کلاه‌برداری اینترنتی.

لازم به ذکر استف مطابق آمار، جرائم اقتصادی فضای مجازی با گسترش سرویس‌های غیربومی، هر ساله افزایش معناداری داشته است.

4- خروج گسترده ارز

باوجود مشکلات اقتصادی فراوان در کشور، همچنان شاهد رشد روزافزون استفاده از فضای مجازی متعلق به دشمنان و خروج گسترده ارز بابت بهره‌مندی از این محیط هستیم. خرید پهنای باند، سخت‌افزار و نرم‌افزارهای زیرساخت، تجهیزات بازی، خریدهای درون بازی مثل خرید جِم در بازی کلَش آو کلَنز، گوشی، تبلت، لپ‌تاپ و ...، روزانه حجم قابل‌توجهی از ارز را از کشور خارج می‌کند. درحالی‌که کشورهایی مانند چین، با مدیریت صحیح فضای مجازی، آن را تبدیل به بستر افزایش تولید ملی و اقتدار اقتصادی خود کرده‌اند، به دلیل عدم اجرای فرامین مقام معظم رهبری، ایران، جزو کشورهای عقب‌افتاده در این عرصه محسوب شده و به یک واردکننده صرف تبدیل‌شده‌ایم.

5-تأمین منافع مالی یهود و صهیونیست

در حال حاضر، به دلیل تسلط صهیونیزم بین‌الملل بر فضای مجازی، منافع اقتصادی فراوانی نصیب آنان شده است. در این میان کاربران ایرانی نیز، در تقویت صهیونیزم بین‌الملل، سهم بسزایی دارند. هم‌اینک سرویس‌های صهیونیستی گوگل، ویکی‌پدیا، یاهو، اینستاگرام و شبکه اجتماعی آمریکایی تلگرام، مهم‌ترین نرم‌افزارهای کاربردی ایرانیان در محیط مجازی است و سیستم‌عامل اندروید (متعلق به گوگل) و آِ. اُ. اِس (متعلق به اپل) را در هر خانه‌ای می‌توان پیدا کرد. درهرصورت ترویج و توسعه خدمات و کالاهای صهیونیستی از یک‌سو و کاهش تولید داخلی (که خود زمینه‌ای برای کمک به افزایش تولید دشمنان است)، موجبات تأمین منافع مالی صهیونیزم بین‌الملل شده است.

6-عقب‌افتادگی اقتصادی

مسلماً دنیای آینده، دنیای علم و فناوری است. عقب‌افتادگی در این زمینه، خسارت‌های بعضاً جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت. جا ماندن از غافله علم و فناوری، خصوصاً فناوری اطلاعات و ارتباطات، علاوه بر خسارات فرهنگی، موجبات عقب‌افتادگی اقتصادی و وابستگی اقتصادی به‌نظام اقتصادی صهیونیزم بین‌الملل خواهد شد.



[1]. https://khabarfarsi.com/u/61785141

آسیب های سیاسی فضای مجازی

  • ۸۹۶

آسیب‌های اجتماعی ـ سیاسی به آسیب‌های گفته می‌شود که پایه‌های اصلی تشکیل نظام حکومتی و قوانین موضوعه آن را هدف گرفته و با نابودی اساس و اصول سیاست‌گذاری‌های حکومتی،‌ آن را به یک حکومت با قوانین سیاسی دلخواه خود تبدیل می‌کنند تا بتوانند مقاصد و نیات شوم خود را در آن جامعه به‌راحتی اجرایی کنند. درواقع، تخریب نظام سیاسی بنا گذاشته شده بر قوانین اسلامی، گام‌های اولیه برای ورود مداخله‌جویانه نظام‌های سلطه در کشورهای اسلامی است تا آن‌ها را تحت سیطره سیاسی خود درآورند.

برای آشنایی با آسیب‌های اجتماعی ـ سیاسی به مهم‌ترین این آسیب‌ها اشاره می‌شود:[1]

نفی ولایت مطلقه فقیه و ترویج شبهات فراوان در این زمینه؛ تبلیغ و ترویج اسلام سکولار؛ دخالت سیاسی قدرت‌های بیگانه در امور داخلی کشور خصوصاً از طریق شبکه‌های اجتماعی؛ تخریب و تقویت بی‌مورد و بی‌دلیل دولت‌ها و ملت‌ها با انگیزه‌های سلطه‌جویانه ازجمله موفق جلوه دادن کشورهای همراه با سیاست‌های استکباری؛ تحرکات نرم به نفع خشونت‌گرایی و تروریسم و نسبت دادن آن‌ها به اسلام و مسلمانان؛ فعالیت گسترده معاندین اسلام و نظام اسلامی مانند «بی.بی.سی»، «وی.اُ. اِی»، «من و تو»، «کلمه»، «سازمان مجاهدین»، «محمد نوری زاده» و «رادیو فردا»؛ فعالیت گسترده فتنه‌گران و آشوب‌طلبان؛ فعالیت وسیع و شدید علیه نیروها و نهادهای مؤمن و انقلابی مانند حوزه‌های علمیه، بسیج و سپاه؛ فرافکنی سرویس‌های جاسوسی و وابسته علیه دولت‌ها و ملت‌هایی که با سیاست‌های استکباری و استعماری مخالف‌اند؛ مسموم‌سازی فضای سیاسی کشور به‌وسیله شایعه؛ تخریب شخصیت‌های تأثیرگذار مثبت در جهان، به‌ویژه در جهان اسلام؛ سیاه نمایی و تبلیغ ضعف مدیریت دینی در کشور؛ ایجاد بدبینی نسبت به نظام و مسؤولین کشور؛ تحمیل و عادی‌سازی تفکرهای خطرناک سیاسی مبتنی بر آپارتاید و دیکتاتوری مطلق؛ ترویج اسلام هراسی، شیعه هراسی و ایران هراسی؛ تبلیغ و ترویج رژیم منحوس پهلوی؛ ترویج باستان‌گرایی؛ تحریف واقعیات و جعل دروغ‌های سیاسی بزرگ.

با نگاه به این آسیب، قابل‌درک است که اساس این آسیب‌ها فقط یک‌چیز را هدف گرفته‌اند و آن چیزی نیست جز، قوانین مترقی سیاسی اسلام که با آموزه‌های اجرایی خود می‌تواند یک جهان را متحول کرده و ریشه بنیانی کشورهای مستکبر را بخشکاند.

البته، دشمن هیچ‌گاه به‌روشنی و به‌طور واضح و آشکار اقدام به تخریب قوانین اساسی و اسلامی جوامع اسلامی نمی‌کند. بلکه، با راه‌کارهای مختلف اقدام به عملی کردن نقشه‌های خود می‌کند که یکی از آن‌ها ترویج فضای مجازی تحت مدیریت استکبار جهانی است تا افکار ضد اسلامی و ضد ملی خود را به‌صورت لقمه آماده و تزیین‌شده دردهان جوان و نوجوان قرار بدهد و او را از اصالت سیاسی اسلامی بیندازد.



[1]. به دلیل محدودیت حجم محتوا، توضیحات مرتبط با آسیب‌های سیاسی، توسط استاد در کلاس بیان خواهد شد.

آسیب های امنیتی فضای مجازی

  • ۸۷۴

آسیب‌های اجتماعی ـ امنیتی به آسیب‌هایی گفته می‌شود که حوزه‌های امنیت جانی، امنیت اخلاقی، امنیت عِرض و آبرو، امنیت شغلی و اقتصادی، امنیت رسانه‌های ارتباطی، اقتدار ملی و... را با تبلیغات گسترده و تدوین برنامه‌های منظم و کاربردی از سوی دشمنان، هدف قرار داده و درصدد ناامن کردن این حوزه‌ها هستند.

«آسیب‌شناسی امنیتی یک شاخه علمی جدید و بین‌رشته‌ای است که به مطالعه و بررسی عوامل ناامنی، تهدیدها، آسیب‌ها و بی‌نظمی‌های موجود در سازه‌های امنیتی می‌پردازد و راه‌کارهایی را برای مقابله با کانون‌های ناامنی و افزایش ضریب امنیتی ارائه می‌کند.»[1]

درزمینهٔ آسیب‌های اجتماعی ـ امنیتی فضای مجازی هم موارد زیادی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1- خروج گسترده اطلاعات

ارزش شرکت‌های مختلف قرن 21 را با میزان اطلاعاتی که آنان از کاربران در اختیار دارند می‌سنجند. امروزه ارزشمندترین شرکت‌ها، حتی ارزشمندتر از شرکت‌های نفتی، شرکت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند.

خروج گسترده اطلاعات کاربران ایرانی از کشور از بدیهی‌ترین آسیب‌های فضای مجازی فعلی است. تمامی زیرساخت‌های سخت و نرم به همراه غالب نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای کاربردی در کشورمان متعلق به دشمنان این مرزوبوم است. اطلاعات کاربران ایرانی همچون گنجینه‌ای ارزشمند، توسط مراکز ذخیره‌سازی اطلاعات، خصوصاً سازمان پنج چشم، گردآوری و دسته‌بندی می‌شود.

متأسفانه به دلیل اهمال نهادهای نظارتی کشور و هشدارهای دیرهنگام سازمان پدافند غیرعامل، مقداری از اطلاعات دارای طبقه‌بندی امنیتی نیز از کشور به سرقت رفته است. این موضوع به اشراف اطلاعاتی دشمن در مواجهه با کشورمان کمک شایانی می‌کند.

2- کمک به ذائقه شناسی عموم مردم ایران

یکی از مهم‌ترین استفاده‌هایی که دشمنان کشور از اطلاعات جمع‌آوری‌شده خواهد کرد، استفاده از داده‌کاوی (دیتا ماینینگ) اطلاعات برای ذائقه سنجی مخاطبان است. با توجه به دسترسی نامحدود نرم‌افزار و سخت‌افزارها به اطلاعات کاربرانشان، مالکان آن، اطلاعات ذی‌قیمتی از علایق، ذائقه، گرایش، نقاط ضعف، نقاط قوت، حساسیت‌ها و ... کاربران خود دارند. اینان با استفاده از فناوری داده‌کاوی می‌توانند اطلاعات را بر اساس سن، جنس، تحصیلات، جغرافیا، قومیت، گرایش‌های سیاسی و ... طبقه‌بندی کرده استفاده‌های گوناگونی برای مقاصد سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و علمی از آن داشته باشند.

همچنین شناخت دقیق از مخاطبان، دست مالکان را برای ذائقه سازی در کاربران فضای مجازی باز می‌گذارد. امروزه شرکت‌هایی مانند فیس‌بوک، گوگل، مایکروسافت، تلگرام و ... به‌خوبی می‌دانند برای تغییر در اندیشه، احساس و رفتار کاربرانشان از چه روش‌ها و راهبردهایی و در چه زمان و مکانی باید استفاده کنند.

3- تسهیل امکان رصد و زیر نظر داشتن مسئولان، نخبگان و مؤثرین نظام

باوجود روشن بودن سرقت اطلاعت کاربران توسط شرکت‌های فناوری اطلاعات، بدیهی است که مسئولان و نخبگان کشور، باید حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع داشته باشند. مع الاسف، قریب به اتفاق مسئولان کشور، بدون توجه به مسائل امنیتی و هشدارهای سازمان پدافند غیرعامل، همانند افراد معمولی از جدیدترین تلفن‌های هوشمند (خصوصاً اپل و سامسونگ) استفاده می‌کنند. درحالی‌که سیستم‌عامل می‌تواند در هرلحظه بدون اطلاع کاربر با استفاده از سخت‌افزارهای موجود در تلفن همراه مانند دوربین، میکروفن، جی.پی.اس و سایر امکانات نرم‌افزاری، از وی عکس و فیلم گرفته، صدایش را ضبط کنند، به‌تمامی اطلاعات موجود در تلفن همراه وی دسترس داشته باشند و محل ترددش را رصد کنند، می‌توان جدیدترین دستگاه‌های ارتباطی را در دست مسئولان کشور، مشاهده کرد. این مسئله خصوصاً زمانی تعجب‌آور می‌شود که بدانیم حتی رایزنان سیاسی و مسئولان ارشد انرژی هسته‌ای کشور، دریکی از جاسوسی‌ترین شبکه‌های اجتماعی جهان به نام وایبر عضو بوده و اطلاعات حساس کشور را در این نرم‌افزار برای یکدیگر ارسال می‌کنند.[2] لازم به ذکر است وایبر متعلق به تلمون مارکو، افسر اطلاعاتی رژیم صهیونیستی است.

درهرصورت با دسترسی وسیع ابزارهای ارتباطی به اطلاعات مسئولان، نخبگان و مؤثرین نظام، حداقل در سه محور، دست دشمن برای اقدامات مقتضی بسیار باز خواهد بود:

  • خنثی‌سازی نخبگان و مؤثرین؛
  • ایجاد زمینه برای باج‌گیری از مسئولان؛
  • برنامه‌ریزی برای ترور آنان.

4- تبلیغ نبود اقتدار در کشور

یکی از آسیب‌های رایج فضای مجازی متعلق به دشمنان، تبلیغات وسیع جبهه ضدانقلاب مبنی بر نبود اقتدار در کشور است. به‌عنوان نمونه با تأسیس کانال‌هایی که حاوی کلیپ و تصاویر اراذل‌واوباش است تلاش می‌کنند ضمن ایجاد ترس و دلهره در عموم مردم و القای ناامنی در سراسر کشور، اقتدار نیروهای امنیتی و پلیس را زیر سؤال ببرند.

5- ایجاد اختلافات ملی و مذهبی و کاهش اقتدار امنیتی

به‌طورقطع و یقین می‌توان گفت که کمترین آسیب استفاده آزاد و بی‌قیدوشرط از فضای مجازی در حوزه امنیت، القای مکرر ناامنی‌های اجتماعی در حوزه‌های گوناگون به‌ویژه، خانواده و اقتدار ملی است که همین امر به‌تنهایی برای تخریب فضای ذهنی کاربر و آماده ساختن او به‌عنوان سربازی مطیع برای دشمن، کفایت می‌کند.

همچنین با توجه به امکان جریان سازی توسط مدیران نرم‌افزار، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی، کشورهای مختلف دچار بحران‌های امنیتی عدیده‌ای، خصوصاً در مسئله قومیت‌ها گشته‌اند. در کشور ما نیز شبکه اجتماعی اینستاگرام و تلگرام، مهم‌ترین عامل ایجاد اختلاف ملی-مذهبی، خصوصاً در استان‌های مرزی کشور و کاهش اقتدار امنیتی هستند.

6- کمک به رشد و یارگیری گروهک‌ها و سازمان‌های تروریستی

یکی از ساده‌ترین بسترهای عضوگیری گروهک‌ها و سازمان‌های تروریستی، فضای مجازی است. با توجه به نتایج حاصل از داده‌کاوی، مدیران فضای مجازی می‌توانند مستعدترین افراد در کشورهای مختلف را برای جذب به سازمان‌های تروریستی گزینش کنند.

همچنین توسط اشاعه شبهات و شایعات می‌توانند تفکرات تروریستی را در مناطق موردنظر خود را برای تقویت گروهک‌های تروریستی فراگیر کنند. در حقیقت نظام سلطه با مهندسی افکار عمومی، زمینه را برای جذب حداکثری به این گروهک‌ها مساعد می‌سازند.

نمونه بارز این آسیب را می‌توان در حادثه تروریستی مجلس شورای اسلامی و رژه نیروهای مسلح در اهواز (شهریور 97)، مشاهده کرد. تمامی مراحل عملیات تروریستی در دو مورد فوق‌الذکر، از جذب و سازمان‌دهی تا هماهنگی و اجرای عملیات توسط پیام‌رسان تلگرام انجام شده بود.[3]

7- ایجاد زمینه برای براندازی نرم

شاید بتوان مدعی شد یکی از جدی‌ترین آسیب‌های فضای مجازی، امکان براندازی نرم توسط مالکان فضای مجازی در کشورهای گوناگون است. طی سالیان گذشته تمامی کودتا و انقلاب‌های صورت گرفته در کشورهای گوناگون، متأثر از فضای مجازی، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی توییتر، فیس‌بوک و یوتیوب بوده است. انقلاب‌های رنگی در کشورهای مختلف مانند گرجستان، اکراین و پیدایش بیداری اسلامی و به محاق رفتن آن، همگی تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی متعلق به صهیونیزم بین‌الملل بوده است.

در کشورمان ایران نیز فتنه 88 در بستر دو شبکه فیس‌بوک و توییتر و اغتشاشات دی‌ماه 96 نیز در بستر تلگرام آغاز و ادامه یافت. در کشور میانمار نیز بستر اختلاف مسلمانان و بودائیان فیس‌بوک بوده است. همچنین برخی کارشناسان یکی از دلایل اصلی به سرانجام نرسیدن انقلاب بحرین را انتخاب توییتر به‌عنوان مرکز ثقل اعتراضات عنوان می‌کنند؛ چه اینکه رژیم آل خلیفه با همکاری توییتر، محل اسکان انقلابیون را پیدا کرده و آنان را ترور و یا دستگیر می‌کند.

مهم‌ترین دلیل تهدید بودن سرویس‌های صهیونیزم بین‌الملل برای ملت‌های گوناگون، امکانات نامحدود مدیران سرویس‌های یادشده از قبیل دسترسی ویژه به اطلاعات کاربران، جریانشناسی، جریانسازی و یا ممانعت از ایجاد یک جریان اجتماعی است. با توجه به مطالب بیان‌شده در دروس 3، 4 و 5 این درس‌نامه، مشخص می‌شود تفاوتی زیاد بین مدیران فضای مجازی و کاربران آن از جهات گوناگون، خصوصاً میزان اثرگذاری و جریانسازی وجود دارد که کفه ترازو را به نفع مدیران بسیار سنگین می‌کند.



[1]. ر.ک: هزارجریبی، جعفر، ـ بلندیان، غلامحسین، «درآمدی بر مفهوم‌شناسی آسیب امنیتی»، مجله: مطالعات دفاعی استراتژیک، پاییز 1385 ش، شماره 27، صفحه 35.

[2]. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/12/26/689518

[3]. https://www.yjc.ir/fa/news/6679242/

آسیب های علمی فضای مجازی

  • ۸۶۲

آسیب‌های اجتماعی - علمی به آن دسته از آسیب‌های اجتماعی اطلاق می‌شود که به زیرساخت‌های علمی یک جامعه از قبیل نخبه‌پروری، تولید علم و جهت‌دهی به آن، تقویت روحیه تحصیل علم، تمرکز کلان به مسائل جامعه و جهان، تفکر پیشرفت علمی مترقیانه و... ضربه وارد کرده و آن‌ها را از کارکرد اصلی خود باز می‌دارد.

بخش بزرگی از آسیب‌های علمی را می‌توان در حوزه تولید علم و شعار «پیشرفت در گِرو وابستگی به غرب» جست‌وجو کرد. درواقع، با القای نبود توانایی تولید علم و نداشتن توان بهره‌گیری از علم در صنعت، به پایه‌های بنیانی علمی کشور ضربه وارد می‌کنند که باید گفت فضای مجازی آزاد و بی‌قیدوشرط، این نقشه سلطه‌جویانه غرب را بدون هیچ دغدغه‌ای برای آنان عملی کرده و از کاربر بااستعداد، انسانی مصرفی صرف بار می‌آورد.

برای آگاهی از آسیب‌های اجتماعی ـ علمی به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

1- استعمار علمی – فکری

سرقت اطلاعات کاربران، خصوصاً دانشجویان، اساتید و اندیشمندان، آسیب‌های بسیار زیادی در پی دارد. یکی از بدیهی‌ترین آسیب‌های فضای مجازی در این حوزه، استعمار علمی – فکری جوامع گوناگون و ملت‌ها است. به‌طورمعمول، صهیونیزم بین‌الملل با تسلط کامل بر فضای مجازی از سه طریق اقدام به استعمار علمی – فکری ملت‌ها می‌کند:

  • از طریق سرقت ایده‌های کاربران و نخبگان کشور؛
  • ایجاد بستر مناسب جهت فرار مغزها؛
  • زمینه سازی برای استحاله نخبگان.

متأسفانه جمهوری اسلامی ایران از این آسیب در امان نبوده و به دلیل قرار دادن زیرساخت‌های حیاتی کشور تحت تسلط بیگانگان و سرقت اطلاعات مربوط به اندیشمندان، آسیب‌های بسیاری از این منظر به خود دیده است.

2-کاهش قدرت تمرکز، خرد و اندیشه و افزایش سطحی‌نگری؛

وجود جذابیت‌های فراوان در محیط مجازی از یک‌سو و فراخوان نرم‌افزارهای مختلف (نوتیفیکیشن) برای بازدید جدیدترین مطالب، موجب می‌شود کاربران نتوانند بر مسئله‌ای مشخص متمرکز شوند. زمانی که کاربران فضای مجازی اراده می‌کنند نسبت به موضوعی مشخص متمرکز شوند، بنا به دلایل پیش‌گفته، دائماً از بستری به بستر دیگر و از موضوعی به موضوعی دیگر منتقل می‌شوند و بعضاً درحالی‌که ساعت‌ها صرف حضور در فضای مجازی کرده‌اند، امکان کمتری برای متمرکز شدن بر موضوعی خواص داشته‌اند.

از سوی دیگر مواجهه با محتوای فراوان در سرویس‌های مختلف که کاملاً بی‌ربط به یکدیگر نیز هستند، امکان تفکر و تمرکز را از کاربران گرفته و از میزان نگاه عمیق کاربران به مسائل می‌کاهد. بدین ترتیب هرچه میزان غور کاربران در فضای مجازی بیشتر باشد، به همان میزان از عمق فکری و تمرکز آنان کاسته شده و سطحی‌نگر می‌شوند.

در مجموع، این فرایند طی چند سال، ازآنجاییکه موجب کاهش قدرت تمرکز، خرد و اندیشه و افزایش سطحی‌نگری کاربران می‌شود، در زمینه علمی، لطمات فراوانی به کشور وارد می‌سازد.

3-کاهش روحیه علم جویی

به دلیل گستردگی محتوای غیراخلاقی و سرگرمی محور و مواجهه فراوان کاربران با این‌گونه مطالب، افراد میل کمتری برای مطالعه مطالب علمی از خود نشان می‌دهند. این مهم خصوصاً اگر محتوای علمی از پیچیدگی بیشتری برخوردار باشد، فراوانی افزون‌تری خواهد داشت.

طی چند سال اخیر، میانگین نمرات پایانی دانش آموزان دبیرستانی به 12 رسیده است.[1] این وضعیت فاجعه‌بار البته صرفاً محصول فضای مجازی نیست، اما نمی‌توان از نقش بسیار اثرگذار این بستر در بروز چنین آسیبی صرف‌نظر کرد.

غالب کودکانف نوجوانان و جوانان، درگیری فراوانی با فضای مجازی دارند و حوصله پیگیری مباحث علمی، در آنان بسیار کاهش یافته است.

هدف اصلی در آسیب‌های اجتماعی ـ علمی، وابستگی محض و نیازمندی همیشگی به غرب برای رفع ابتدایی‌ترین نیازهای کشور است. یک کشور وابسته همانند یک گنجینه پر از طلا و جواهر برای سلطه‌جویان غربی است؛ چون کشوری که وابستگی علمی دارد، همه ذخایر انسانی و طبیعی آن در اختیار سلطه‌جوی استعمارگر قرار می‌گیرد و بهترین استفاده را از آن‌ها خواهد برد.

پیشگیری از این آسیب‌ها امکان‌پذیر نیست مگر با همت همگانی و هوشیاری ملی در مواجهه با فناوری‌های ارتباطی نوین که در رأس آن‌ها فضای مجازی قرارگرفته است.

 



[1]. https://www.isna.ir/news/94101609395

پاسخ به شبهات و سوالات