بصیرت رسانه «مرشدخان»

دومین بُعد علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات، بعد نرم‌افزاری است. نرم‌افزارها به‌مثابه پلی بین مدیران، کاربران و سایر ذی‌نفعان فضای مجازی با سخت‌افزارها هستند. این بعد نیز همانند سخت‌افزارها، به دو گروه کلی تقسیم می‌شود:

 نرم‌افزارهای پایه

نرم‌افزارهای پایه ـ همان‌طور که از نامش پیداست ـ جایگاه و اهمیت ویژه‌ای در ساختار فضای مجازی دارند، به‌گونه‌ای که اگر این نرم‌افزارها از عالم فضای مجازی حذف شوند، فضای مجازی کارکردهای خود را از دست خواهد داد.

برخی از مهم‌ترین نرم‌افزارهای پایهٔ فضای مجازی عبارت‌اند از: سیستم‌عامل، ضد بدافزار، رمزنگارها، نرم‌افزار تولید پویانمایی، نرم‌افزار تولید بازی، نَفس موتور جستجو، نَفس وب‌سایت و ... .

تمامی تولیدات فضای مجازی، وابسته به وجود این گروه از نرم‌افزارهاست. نکتهٔ جالب‌توجه این است که نرم‌افزارهای پایه، به دلایل گوناگون، انحصاری بوده، تنها در خدمت چند شرکت بزرگ تحت سیطرهٔ استکبار جهانی قرار دارند.

همچنین، برخی از نرم‌افزارهای پایه مانند سیستم‌عامل، ضد بدافزار و موتور جستجو، می‌توانند در سطح وسیعی اطلاعات کاربران خود را سرقت نمایند. رمزنگاری نیز به کشورها اجازهٔ حاکمیت بر شاه‌راه‌های تبادل اطلاعات و ارتباطات را نمی‌دهد؛ زیرا رمزنگاری‌های موجود منحصراً توسط حاکمان دیکته شده و هیچ کشوری حق ندارد از شیوهٔ رمزنگاری ابداعی خود برای ارتباطات بین‌المللی استفاده کند.

از دیگر قابلیت‌های کلیدی برخی از نرم‌افزارهای پایه مانند موتور جستجو، این است که می‌توانند در هدایت افکار کاربران خود نقشی کلیدی داشته باشند و حتی معیار انتخاب و نیازهای کاربران خود را در حال و آینده تعیین کنند.

نرم‌افزارهای پایه نیز همانند سخت‌افزارهای پایه، تحت اشراف و مدیریت استکبار جهانی تولید و توزیع می‌گردند. امروزه سامانه‌های عامل، موتورهای جستجو، ضد بدافزارها، نرم‌افزارهای تولید پویانمایی و بازی و... توسط حاکمیت فضای مجازی تولید و توزیع می‌شود و کاربران جهانی فضای مجازی از تولیدات آنان استفاده می‌کنند.

 نرم‌افزارهای کاربردی

در کنار نرم‌افزارهای فوق، گروهی از نرم‌افزارها وجود دارند که از درجهٔ اهمیت و قابلیت فراوانی مانند نرم‌افزارهای پایه برخوردار نیستند؛ اما برای کاربران کاربردی و قابل‌استفاده‌اند. این نرم‌افزارها به میزان زیادی توسط کاربران مورداستفاده قرار می‌گیرند و به همین دلیل می‌توانند به‌گونه‌ای طراحی شوند که بتوانند ضمن سرقت اطلاعات و تحلیل داده‌های کاربران خود، زمینه‌سازی‌های لازم برای تعریف نیازهای جدید کاربران در فضای مجازی را ایجاد کنند.

برخی از مهم‌ترین نرم‌افزارهای کاربردی کاربران عبارت‌اند از: پخش‌کنندهٔ صوت و تصویر، مسیریابی (جی‌پی‌اس)، نرم‌افزارهای مرتبط با ویرایش متن، پردازش و تحلیل اطلاعات، مطالعات و تحقیقات و... .

نرم‌افزارهای پیش‌گفته توسط کشورهای گوناگون، ازجمله ایران تولید و عرضه می‌شوند.

حجت الاسلام کهوند گفت: علت اینکه بچه های ما این قدر میل و شوق دارند که وارد فضای مجازی شوند و سرگرمی شان را تامیین کنند، این است که موضوع ارتباط با دیگران، تفریح و بازی که جزو نیازهای بدیهی و اولیه شان است دیگر در خانواده و محیط واقعی تامین نمی شود.

کارشناس سواد رسانه با بیان اینکه اکنون فضای مجازی با این گستردگی باید قطعا قانونی برای آن باشد گفت: در بخش کلان باید برای مدیریت رسانه و فضای مجازی قانونی تصویب شود.

دادستان کل کشور با تاکید بر اینکه متاسفانه حرکت مسئولان اجرایی در رابطه با مدیریت فضای مجازی کند است، گفت: پرونده های جرائم فضای مجازی بسیار است و در هر هفته تعداد زیادی از شبکه ها فیلتر و بسته می شود.