اهمیت و ارزش اطلاعات

داده چیست؟ تلقی عموم مردم از داده‌ها (بالأخص داده‌های رایانه‌ای) شامل متن‌های طولانی از حروف و عدد بر روی مانیتورهای کامپیوتر است که با صفحه‌کلید و موشواره به کامپیوتر واردشده‌اند. برای آن‌ها که بازتر به موضوع نگاه می‌کنند، عکس، صوت و فیلم نیز می‌تواند از اشکال دیگر داده باشد. ولی واقعیت این است که در حال حاضر، داده در معنای کلی آن بسیار وسیع‌تر و پیچیده‌تر از این تلقی ساده است. ظهور شبکه‌های هوشمند در دهه اخیر باعث شده است که تلقی سنتی هم از داده و هم از دستگاه‌های ورودی داده دچار تغییر اساسی شود. درواقع در فضای مجازی امروز، داده‌ها شامل هر جزء کوچکی از دانسته‌هایی است که می‌تواند از راه‌های بسیار متنوعی به دست بیاید. انواع داده‌هایی که امروزه با آن سروکار داریم می‌تواند شامل این موارد باشد:

• داده‌های وب: داده‌های رفتار سطح وب مشتریان مانند بازدید صفحات، جست‌وجوها، خواندن نقد و بررسی‌ها، خریدها و حتی میزان مکثی که در هر صفحه وب یا اجزای صفحه صورت می‌گیرد.
• داده‌های متنی: مانند ایمیل‌ها، اخبار، محتواهای متنی وب، اسناد و دیگر موارد.
• داده‌های چندرسانه‌ای: شامل تصویر و فیلم
• داده‌های زمانی و مکانی: اطلاعات GPS، شبکه‌های تلفن‌های موبایل و اتصالات وای‌فای
• داده‌های حسگرها و شبکه‌های هوشمند: این داده‌ها امروزه از خودروهای هوشمند، تلفن‌های هوشمند و دیگر وسایل ارتباطی، تأسیسات زیرساختی مانند خطوط انتقال نفت و توربین‌های بادی و دیگر حس‌گرهای استفاده‌شده در پروژه‌های اینترنت اشیا جمع‌آوری می‌گردد
• داده‌های شبکه‌های اجتماعی: مجموعه تعاملات افراد در شبکه‌های اجتماعی، علاقه‌مندی‌ها، جستجوها، تأییدها و رد کردن‌ها، منتشر کردن نظرات دیگران یا دیگر اقداماتی که فرد در این شبکه‌ها انجام می‌دهد، منبع عظیمی از داده‌ها را تولید می‌کند.

بخشی از این داده‌ها آگاهانه و توسط کاربر بارگذاری می‌شود مانند ایمیلی که فرد بر روی سایت جیمیل بارگذاری می‌کند یا مطلبی که در شبکه‌های اجتماعی ارسال می‌کند و بخش دیگری از این اطلاعات بدون آگاهی کاربر جمع‌آوری و ارسال می‌گردد مانند مجموعه اطلاعاتی که حس‌گرهای موبایل جمع‌آوری می‌کنند یا داده‌های مربوط به اقدامات و تعاملات کاربر در محیط سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی که به‌طور مستمر رصد و جمع‌آوری می‌شود یا فراداده‌هایی که بدون اجازه و دخالت کاربر توسط دستگاه‌های مختلف ایجاد و همراه دیگر داده‌ها ارسال می‌گردد.

 نوع اطلاعات سرقت شده و بیگ دیتا

نکته دیگری که باید به آن توجه ویژه‌ای مبذول داشت عبارت است از آنکه چه نوع اطلاعاتی از مردم جامعه سرقت می‌شود و تجمیع این اطلاعات، چه امکاناتی را فراروی دشمنان کشور قرار می‌دهد. ازاین‌رو باید به نکاتی چند توجه شود:

1. سرقت اطلاعات بدون اجازه کاربر

همان‌گونه که سابقا در پایگاه بصیرت رسانه مرشدخان بیان شد، برخی اطلاعات با اجازه کاربر و با اراده او در اختیار خدمات دهندگان قرار می‌گیرد. اما برخی اطلاعات بدون اجازه کاربر جمع‌آوری می‌شود که بسیار خطرناک است. برخی از مهم‌ترین اطلاعاتی که بدون اجازه کاربر سرقت می‌شوند عبارت است از:

• گرفتن عکس و فیلم با استفاده از دوربین جلویی و پشتی دستگاه ارتباطی (در هر لحظه ممکن است)
• ضبط صدا ( در هرلحظه ممکن است)
• رصد دائم محل تردد کاربر
• کل اطلاعات ذخیره‌شده روی حافظه جانبی و حافظه دستگاه ارتباطی
• فهرست مخاطبین
• فهرست تماس و تاریخچه آن
• پیامک‌های کاربر
• سایر حساب‌های کاربری مانند ایمیل‌ها

2. فراداده، داده‌هایی پنهان در دل دیگر داده‌ها

اصطلاح فراداده یا متادیتا معمولاً به داده‌هایی اطلاق می‌شود که جزئیات خاصی را راجع به دیگر داده‌های تولیدشده شرح می‌دهد. این داده‌ها که به‌صورت خودکار تولید می‌شوند به‌طورمعمول توسط عموم کاربران قابل‌دیدن و ویرایش نیستند و تنها با کندوکاو بیشتر به چشم می‌آیند. به‌طور مثال، عکس تهیه‌شده توسط یک دوربین دیجیتال را در نظر بگیرید. دوربین دیجیتالی به همراه هر عکسی که ایجاد می‌کند، مجموعه‌ای از داده‌ها شامل: ابعاد عکس، عمق رنگ، رزولوشن، تاریخ ثبت تصویر، مدل دوربین، سرعت شاتر، اطلاعات توصیفی عکس (با کمک کلمات کلیدی) و... نیز تولید می‌نماید که این اطلاعات متنی در داخل فایل اصلی عکس ذخیره می‌شود. درواقع با انتقال هر عکس، مجموعه‌ای از داده‌های متنی که در داخل فایل عکس ذخیره شده و در حالت عادی قابل‌دیدن نیست هم منتقل می‌شود. حال اگر دوربین دیجیتال فوق به اطلاعات مکانی نظیر جی‌پی‌اس (سیستم موقعیت‌یاب جهانی) نیز دسترسی داشته باشد، (مانند دوربین‌های دیجیتال گوشی‌های هوشمند)، اطلاعات دقیق مربوط به مکان عکس گرفته شده نیز منتقل می‌شود.

فراداده‌ها تقریباً در تمام اسنادی که ما ایجاد می‌کنیم وجود دارند. مثلاً در فایل‌های متنی، اطلاعاتی از قبیل تعداد صفحات، نویسنده، تاریخ نگارش، خلاصه‌ای از محتوای سند و ... و در فایل‌های تصویری اطلاعاتی نظیر مدت‌زمان، بیت ریت، سال انتشار، سبک یا ژانر و … در قالب متادیتا ذخیره می‌شود.

فراداده‌های مستتر در اسناد به‌طورمعمول قابل‌حذف یا ویرایش نیستند و برای آن بخشی از آن‌ها که قابلیت حذف یا ویرایش دارند نیز باید از نرم‌افزارهای مخصوص استفاده کرد.

موتورهای جستجو و نرم‌افزارهای مدیریت داده معمولاً از این فراداده‌ها برای افزایش کارآمدی نتایج جستجوهای درخواستی استفاده می‌کنند. ولی برای شرکت‌های تبلیغاتی یا مؤسسات امنیتی کارکرد فراداده بسیار گسترده‌تر است.

3. اقیانوس داده‌ها؛ تنوع راه‌های جمع‌آوری داده

یک سایت پخش فیلم و کلیپ را در نظر بگیرید. کاربر در سایت جستجو می‌کند، کلیپ موردعلاقه خود را پیدا کرده و آن را پخش می‌کند. در ظاهر یک بده بستان ساده داده‌ای رخ داده است. کاربر نام یا بخشی از نام یا مشخصات ویدئوی مورد نظرش را در اختیار سایت قرار می‌دهد و سایت با جستجو، نزدیک نتیجه‌ای که ممکن است را نمایش می‌دهد. ولی آیا کاربر تنها همین اطلاعات را در اختیار سایت قرار داده است؟ ظاهراً کاربر اطلاعات دیگری را وارد نمی‌کند ولی در حقیقت مدیران سایت از مجموعه تعاملات کاربر با سایت داده‌های خیلی بیشتری می‌توانند به دست آوردند. داده‌هایی مانند: آیا کاربر از نتیجه جستجو راضی است؟(کلیپ را پخش کرده؟) به‌طور کامل پخش کرده یا پس از دیدن ابتدای کلیپ آن را قطع کرده است؟ کاربر برای بار چندم است این کلیپ را می‌بیند؟ کاربر چه موضوعی را بلافاصله بعدازاین ویدئو جستجو کرده است؟ آیا کاربر کلیپ را کامل دیده یا به‌صورت منقطع؟ آیا دنبال قسمت خاصی از کلیپ می‌گشته؟ آیا پس از دیدن کلیپ، بر روی نشر دهنده آن کلیک کرده تا کلیپ‌های دیگر آن نشر دهنده را ببیند؟ بازخورد ارادی (با ثبت لایک و نظر) او از کلیپ چیست؟ کاربر چه بازخوردی را می‌خواسته منتشر کند ولی بدون ارسال آن را حذف کرده است؟...

این داده‌ها، بخشی از داده‌هایی است که معمولاً با تعامل آگاهانه با کاربر جمع‌آوری می‌شود. حال فرض کنید دسترسی به وب کم[1] کاربر یا دسترسی به اطلاعات درون حافظه دستگاه کاربر و... برای سرپرست سایت فیلم فراهم باشد. در این صورت او می‌توان اطلاعات دیگری را جمع‌آوری کند که در آن تعامل فعال کاربر نقشی ندارد. به‌طور مثال عکس‌العمل‌های غیرارادی و زبان بدن کاربر در مواجه با کلیپ موردنظر می‌تواند از طریق وب کم جمع‌آوری شود. یا در صورت دسترسی به حافظه دستگاه، لیست فیلم‌ها و کلیپ‌هایی که در رایانه یا گوشی فرد موردنظر موجود است می‌تواند یک داده جدید باشد.

در هنگام استفاده از رایانه، اصولاً هر چیزی که شما فکرش را می‌کنید بالقوه یک داده است. و البته هر چیزی که شما فکرش را نمی‌کنید!

4. فضای ابری رایگان، لطف شرکت‌های اینترنتی یا پروژه سازمان‌های اطلاعاتی؟

فضای ابری، فضایی برای ذخیره‌سازی داده‌ها به‌صورت آنلاین است. این امر بدین معنی است که کاربران اطلاعات خود را به‌جای اینکه بر روی حافظه‌های داخل رایانه یا گوشی هوشمند خود ذخیره کنند، آن‌ها را بر روی اینترنت و درواقع بر روی سرورهایی که شرکت‌های اینترنتی به همین منظور ایجاد کرده‌اند بارگذاری می‌کنند. از مزایای ظاهری این سرویس‌ها این است که کاربر در هرجایی که اینترنت وجود داشته باشد به اطلاعات خود دسترسی دارد و اگر در اثر اتفاق یا حادثه‌ای رایانه شخصی یا ابزار ذخیره‌سازی‌اش دچار ایراد شود و داده‌های ذخیره‌شده‌اش از بین برود، داده‌ها در فضای ابری و در سرورهای شرکت خدمات دهنده حفظ می‌شود. این دو مشخصه باعث شده است تا بسیاری از مردم در دنیا از فضای ابری برای ذخیره‌سازی اطلاعات ارزشمند خود استفاده کنند. به‌طور مثال بسیاری از مردم از فضای ابری برای ذخیره‌سازی عکس‌های خانوادگی شخصی یا اطلاعت کاری، نوشته‌ها، تحقیقات و پژوهش‌هایی که برایشان اهمیت زیادی دارد استفاده می‌کنند.

شرکت‌های زیادی در اینترنت خدمات فضای ابری ارائه می‌دهند که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها گوگل (با سرویس گوگل درایو)، مایکروسافت (با سرویس وان درایو)، اپل (با سرویس آی کلود)، دروپ باکس و... است. نکته جالب‌توجه در این مسئله این است که بسیاری از این سرویس‌ها به‌صورت رایگان یا با هزینه‌های بسیار کم در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. یعنی کمپانی مانند گوگل به‌طور پیش‌فرض فضایی معادل 15 گیگابایت فضای ابری رایگان را در اختیار کاربران قرار می‌دهد و با هزینه بسیار اندک ماهی 2 دلار این میزان فضا را به 100 گیگابایت افزایش می‌دهد. البته هیچ ارزانی بی‌حکمت نیست! درآمدی که گوگل می‌تواند از تحلیل و فروش داده‌های ذخیره‌شده ببرد بسیار بیشتر از هزینه‌های این سرویس می‌تواند باشد و سازمان‌های اطلاعاتی به‌عنوان مشتری اصلی این داده‌ها، مشتریان خوش‌حسابی هستند.

 تبیین چیستی داده‌کاوی[2] اطلاعات و نتایج حاصل از آن

با توجه به مطالبی که تاکنون عنوان شد، لازم است با مفهوم داده‌کاوی و نتایج حاصل از آن نیز آشنا شویم. فهم این نکته، موجب درک اهمیت پرداختن به آسیب‌های آینده‌پژوهانه می‌شود.

1. مفهوم داده‌کاوی

داده‌کاوی به معنی استخراج اطلاعات معتبر، قابل‌اتکا و سودمند از میان دریای داده‌های جمع‌آوری‌شده از منابع مختلف است. این کار به‌طورمعمول با استفاده از روش‌های گوناگون تجزیه‌وتحلیل و آنالیز داده صورت می‌گیرد. در عصر حاضر شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی و دولتی با انبوهی از داده‌های در ظاهر نامربوط و غیرقابل استفاده مواجه‌اند که به شیوه‌های مختلفی جمع‌آوری‌شده است. به مثال سایت پخش کلیپ برگردیم. فرض کنید مدیر سایت پخش کلیپ، با دست باز و دسترسی کامل بتواند داده‌های تعاملی و غیرتعاملی کاربران را به روش‌های مختلف جمع کند او سپس با تجزیه‌وتحلیل این اطلاعات می‌تواند تا میزان زیادی به سلیقه، علایق و روحیات کاربران پی ببرد و سایت را طوری تنظیم کند تا دفعه بعد پس از ورود کاربر، کلیپ‌هایی نمایش داده شود که مطابق سلیقه و علاقه اوست. امروزه این کار به‌صورت روتین و گسترده در سایت‌های پخش فیلم و کلیپ، شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خرید آنلاین صورت می‌گیرد. اصولاً اکثر پیشنهادهایی که در این سایت‌ها به کاربر صورت می‌گیرد، محصول تجزیه تحلیل داده‌های تعاملی آن فرد یا مجموعه‌ای از کاربران شبیه به او است (البته این مورد صرفاً در مسائل غیر ایدئولوژیک صحت دارد. در فصل آتی، توضیحات مبسوط‌تری ارائه خواهد شد).

از طرف دیگر جمع‌آوری داده‌ها از کاربران به هر نحو ممکن و آنالیز آن‌ها، فقط به‌قصد استفاده در سایت موردنظر و بهینه‌سازی جستجو و دسترسی نیست. بلکه بسیاری از این اطلاعات به‌آسانی در اختیار شرکت‌ها و کمپانی‌های دیگر قرار می‌گیرد و اصولاً هر کس پول خوبی بدهد می‌تواند داده‌های موردنیاز خود را خریداری کند. افشای رسوایی‌های متعدد شرکت‌های مختلف ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی نظیر [3]AT&T، گوگل و Facebook در فروش اطلاعات کاربران خود به شرکت‌های دیگر و آژانس‌های اطلاعاتی، مؤید این نکته است که رصد، جمع‌آوری، ذخیره و فروش اطلاعات و تعاملات کاربران در اینترنت امری روتین بوده است و یک استثنا یا مورد خاص نیست

2. از پیشنهاد فیلم تا تحلیل افکار دشمن

داده‌کاوی در طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های تجاری و غیرتجاری صورت می‌گیرد. از شناسایی الگوی خرید مشتریان در سایت‌های خرید آنلاین گرفته تا تحلیل علایق افراد در شبکه‌های اجتماعی. ولی گسترده‌ترین کاربرد داده‌کاوی در سازمان‌های اطلاعاتی صورت می‌گیرد جایی که داده‌کاوی بر روی داده‌های بزرگ (اَبَرداده‌ها) انجام می‌گیرد که به‌طور گسترده از کشورهای هدف و از تمام منافذ و منابع اطلاعاتی ممکن جمع‌آوری‌شده است.

یکی از اقداماتی که سازمان‌های اطلاعاتی (علی‌الخصوص NSA آمریکا) با کمک فضای مجازی و ابزارهای مرتبط با آن - ازجمله تلفن همراه، رایانه‌ها و دستگاه‌های جانبی - انجام می‌دهند، تهیه یک پرونده الکترونیک برای هر یک از افراد دنیا با جمع‌آوری کوچک‌ترین جزئیات از زندگی هر فرد شامل خصوصیات ظاهری و فیزیولوژیک (حتی اسکن عنبیه توسط دوربین و اسکن اثرانگشت توسط حسگر اثرانگشت) و علایق و خصوصیات روانی (با توجه به مجموعه تعاملات و انتخاب‌های فرد در فضای مجازی) و عقاید و اندیشه‌ها (با توجه به اظهارنظرها و خودسانسوری‌های فرد در انجمن‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی) است. جمع‌آوری داده‌ها به حدی گسترده است که شبکه‌های اجتماعی حتی نظرات نوشته‌شده ولی منتشرنشده‌ای که فرد قبل از ارسال از انتشار آن منصرف می‌شود و حذف می‌کند را نیز در پایگاه‌های داده خود ذخیره می‌کنند تا میزان خودسانسوری افراد را از طریق آن مورد سنجش قرار دهند.[4] مجموعه این اطلاعات، به سازمان‌های اطلاعاتی کمک می‌کند تا با تحلیل روحیات، علایق، انگیزه‌ها و نقاط قوت و ضعف فرد مورد هدف، ابزارهای مؤثر برای تأثیرگذاری بر آن فرد را پیدا کرده و مورداستفاده قرار دهند.

اطلاعات به‌دست‌آمده از داده‌کاوی ابرداده‌های به‌دست‌آمده از تک افراد هر جامعه درمجموع منجر به تحلیل اجتماعی دقیقی از فرهنگ و وضعیت روانی جامعه موردبررسی نیز می‌شود که می‌توان از آن‌ها برای اثرگذاری بر جامعه هدف استفاده کرد. تجربه موج‌آفرینی‌های صورت گرفته در فضای مجازی ایران در 10 سال اخیر نشان داده که هرقدر دسترسی سرویس‌های اطلاعاتی به داده‌های تعاملی مردم ایران بیشتر شده است، امکان طراحی شکاف‌های قومیتی، مذهبی، طبقاتی و عقیدتی مؤثرتری برای آنان فراهم گشته است که نقطه اوج این طراحی‌ها در حوادث سال 96 نمایان گردیده است.

یکی از زمینه‌های اجتماعی که دست‌آویز گسترش گناه می‌گردد، اعانت و کمک به ظلم است چرا که پشتیبانی از ظالم و گناهکار در راستای گناهش، او را نیرومندتر و گستاخ‌تر کرده و بر توسعه گناه و پیدایش گناهان دیگر کمک می‌کند. فرعون‌ها و همه حکومت‌های طاغوت به‌واسطه یاری و پشتیبانی افراد زبون و فرصت‌طلب نیرومند شده و بر ظلم و ستم خود افزوده‌اند.

قرآن کریم در سوره مائده با تأکید بر لزوم تعاون و همکاری در کارهای نیک، از پشتیبانی و کمک به افراد ظالم نهی نموده است و همکاری با ستمگران را مایه داخل شدن در آتش دوزخ دانسته است.^[1]

اگر این اصل در اجتماعات اسلامی زنده شود و مردم بدون در نظر گرفتن مناسبات شخصی و نژادی و خویشاوندی با کسانی که در کارهای مثبت و سازنده گام بر می‌دارند، همکاری کنند و از پشتیبانی و تقویت افراد ستمگر در هر گروه و طبقه‌ای که باشند، خودداری نمایند، بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی سامان می‌یابد.

رسول خداصلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید:

إِذَا کانَ یوْمُ الْقِیامَةِ نَادَی مُنَادٍ أَینَ الظَّلَمَةُ وَ أَعْوَانُهُمْ وَ مَنْ لَاقَ  لَهُمْ دَوَاةً وَ رَبَطَ کیساً أَوْ مَدَّ لَهُمْ مرة [مَدَّةَ] قَلَمٍ فَاحْشُرُوهُمْ مَعَهُمْ؛^[2] «چون روز قیامت شود، ندا دهنده‌ای ندا می‌دهد: «کجایند ستمگران و یاران آن‌ها؟ هر کسی که دواتی برای آنان لیقه^[3] کرده، یا سرِ کیسه‌ای را برای آنان بسته، یا قلمی برای آنان در مرکب فرو برده است، اینان را نیز با ستمگران محشور کنید».‌

در فقه اسلامی نیز پاره‌ای از معاملات و قراردادهای تجاری که جنبه کمک به گناه دارد، همانند فروختن انگور به کارخانه‌های شراب سازی و یا فروختن اسلحه به دشمنان حق و عدالت و یا اجاره دادن محل کسب و کار برای داد و ستدهای گناه آلوده و اعمال خلاف شرع تحریم گردیده است.^[4]

گرچه در آموزه‌های اسلامی سخنان پرشماری پیرامون کیفر کمک به ظالم و نمودهای مختلف آن در جامعه مطرح شده است، اما در این جایگاه تنها به این مهم می‌پردازیم که حضور و فعالیت در سرویس‌های متعلق به دشمن، نمود حمایت و پشتیبانی اقتصادی از طاغوت و دشمنان اسلام است.

با توجه به مطالب فوق، پرسشی که مطرح می‌شود آنکه چگونه فعالیت در سرویس‌های وابسته به دشمن موجب تقویت اقتصادی آنان می‌شود؟

پاسخ آنکه:

پایه کسب درآمد توسط نرم‌افزارهای مختلف در فضای مجازی، تعداد کاربران آن نرم‌افزار است؛ به عبارت دیگر، تعداد کاربران یک نرم‌افزار (اعم از شبکه اجتماعی، موتور جستجو، ایمیل، سیستم عامل، ضد بدافزار، فیلترشکن و ...) تعیین کننده قدرت اقتصادی آن نرم‌افزار است؛ زیرا هرچه تعداد کاربران بیشتر باشد، محتوای بیشتری تبادل می‌شود، اطلاعات بیشتری جمع‌آوری می‌گردد، رصد جامع‌تری ممکن می‌شود، برنامه‌ریزی‌ها بر مبنای اطلاعات جمع‌آوری شده، دقیق‌تر می‌گردد و در مجموع از جهات مختلف موجب تقویت مالک و گرداننده نرم‌افزار می‌شود. بر این اساس، هر چه تعداد کاربران بیشتر باشد، نرم‌افزار در بعد اقتصادی از جهات زیر تقویت می‌شود:

1. ارزش سهام در بازار بورس
2. درآمد بابت مصرف ترافیک
3. درآمد بابت تبلیغات
4. فروش برخی محصولات دیجیتال
5. فروش محصولات فرهنگی مانند آهنگ و بازی
6. دریافت وجه بابت بخشی از خدمات
7. فروش اطلاعات

به همین خاطر شرکت‌هایی همچون آمازون، اپل، گوگل، سامسونگ فیس‌بوک، ای تی اند تی، مایکروسافت^[5] و ورایزون، به دلیل آنکه بیشترین کاربران جهان در فضای مجازی را به خود اختصاص داده‌اند، در لیست ارزشمندترین شرکت‌های جهان قرار دارند و مالکان آن‌ها نیز در صدر ثروتمندترین افراد جهان قرار گرفته‌اند.

در لیست ثروتمندترین افراد جهان جف بیزوس مدیرعامل آمازون با 112 میلیارد دلار رتبه اول، بیل گیتس از مایکروسافت با 90 میلیارد دلار رتبه دوم، مارک زاکربرگ از فیس‌بوک با 71 میلیارد دلار رتبه پنجم و لری الیسون از اوراکل با 58.5 میلیارد دلار رتبه 10 را به خود اختصاص داده‌اند.[6] میزان کسب سود حاصل از فعالیت کاربران به اندازه‌ای است که نفتالی بنت وزیر اقتصاد رژیم صهیونیستی وایبر را بهترین پاسخ به تحریم اسرائیل معرفی می‌کند.^[7]

از این رو توجه به فتوای مقام معظم رهبری در بُعد اقتصادی فضای مجازی لازم و ضروری است. مطابق با مبانی مقام معظم رهبری و در پاسخ به این پرسش که «آیا نرم‌افزارها هم به‌مثابه کالا هستند و حکم خرید کالای ایرانی در اینجا هم وجود دارد؟»، چنین آمده است:

«حکم خرید کالای دشمنان که به نحوی کمک به آن‌ها محسوب می‌شود تحت عنوان «اعانه ظالم» شامل اینجا نیز می‌شود؛ یعنی ما با خریداری یک نرم‌افزار، خدماتی به آن‌ها برسانیم یا به نحوی از این نرم‌افزارها استفاده کنیم که سودش به جیب آن‌ها برود، مثل برخی برنامه‌ها که اصل ورود به آن‌ها و تعداد استفاده‌کنندگان از آن‌ها برای صاحبش مفید است، همین ورود به برنامه هم حرام می‌شود؛ بنابراین فرقی نمی‌کند که این کالا سخت‌افزار باشد یا نرم‌افزار و این توصیه‌‌ای که گفته‌اند اگر کالایی مشابه داخلی دارد، از کالای خارجی استفاده نکنید، شامل نرم‌افزارها هم می‌شود و باید از نرم‌افزار داخلی استفاده کنید».[8]

اما پرسشی دیگری که مطرح می‌شود آنکه اگر استفاده از سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای و شبکه‌های مجازی خارجی به اقتصاد آنان کمک کرده و پشتیبانی از ظالم محسوب می‌شود، پس استفاده از اینترنت جهانی چه حکمی دارد؟ پاسخ آن است فتوای مقام معظم رهبری مربوط به زمانی است که جایگزین داخلی برای یک سرویس خارجی داشته باشیم؛ اما از آنجایی که راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، با سهل‌انگاری مواجه شده و تنها راه دسترسی به اطلاعات ملی و بین‌المللی استفاده از اینترنت جهانی است، استفاده از اینترنت فعلی، از باب ضرورت بلا اشکال است.

بنابر این هر فرد مسلمان برای استفاده از برنامه‌ها و نرم‌افزارهای متعلق به دشمن، مناسب است این سؤال را از خود بپرسد که آیا استفاده از این‌گونه برنامه‌ها و نرم‌افزارها که دشمنان را به خواسته‌هایشان نزدیک کرده و به نقشه‌هایشان جامه عمل می‌پوشاند، کمک به ظالم محسوب نمی‌شود؟ آیا حضور در این نرم‌افزارها موجب تأیید گردانندگان نشده و آنان را در ادامه فعالیت‌هایشان استوارتر نمی‌کند؟

مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «هر قدمی که کسی برای تقویت طاغوت بردارد، در جبهه طاغوت قرار می‌گیرد».^[9]

برای فضای مجازی تعاریف گوناگونی ارائه شده است. برخی حتی، آن را با اینترنت مترادف دانسته‌اند؛ در اینجا، برای آشنایی بیشتر با مفهوم فضای مجازی به چند تعریف از آن اشاره می‌شود:

• «فضای سایبر در اصل از دو واژه سایبرنتیک (Cybernetices) و اِسپِیس (Space) گرفته شده است. واژه سایبرنتیک دارای ریشه یونانی است. معنای اصلی آن در زبان یونانی، فرمانروایی و حکومت است و در آثار افلاطون نیز، به همین معنا به‌کاررفته است. شاید بتوان علم هدایت و کنترل یا خودفرمایی را برابر فارسی آن دانست. به‌هرحال، سایبرنتیک اکنون نیز، تا حدودی مفهوم قدیم را حفظ کرده و بیان‌گر علمی است که به انسان یا ماشین خودکار، امکان حکومت کردن و فرمان دادن می‌دهد.»[1]
• «نمی‌توان فضای مجازی را مترادف با اینترنت دانست، اما اینترنت ابزار ورود به فضای مجازی است؛ اینترنت سامانه‌ای جهانی از شبکه‌های رایانه‌ای به‌هم‌پیوسته است که از"مجموعه پروتکل اینترنت" برای ارتباط با یکدیگر استفاده می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر اینترنت، شبکه شبکه‌هاست که از میلیون‌ها شبکه خصوصی، عمومی، دانشگاهی، تجاری و دولتی در اندازه‌های محلی و کوچک تا جهانی و بسیار بزرگ تشکیل شده است که با آرایه وسیعی از فناوری‌های الکترونیکی و نوری به هم متصل شده‌اند.»[2]

در کتاب شبکه عنکبوتی تعریفی متفاوت و جامع از فضای مجازی ارائه‌شده است که همان تعریف مختار هست:

«فضای مجازی عبارت است از محیطی که در آن برقراری ارتباطات، رؤیت و انتقال اطلاعات (به‌صورت غیرقابل لمس و با اشغال اندکی از محیط قابل‌لمس) در ساختارها و قالب‌هایی به‌عنوان خدمات به انسان‌ها، طراحی و کنترل می‌شود. بنابراین، کلیهٔ خدمات، ابزارهای سخت و نرم، محتواها، ارتباطات، قالب‌ها و... دنیای اطلاعات و ارتباطات، شامل فضای مجازی می‌شود.»[3]

درواقع، در این تعریف به سه ویژگی فضای مجازی اشاره‌شده است:

• محیط است و نامحدود نیست؛
• در قالب خدمات ارائه می­شود؛
• خدمات و ارتباطات کنترل می‌شود.

نکته: لفظ «مجازی» که صفت «فضا» در عبارت «فضای مجازی» قرار می‌گیرد، به معنای غیرحقیقی بودن فضای مجازی نیست. مطلبی در همین باره از کتاب 150 هشتگ نقل می‌کنیم:

«مفهوم"مجازی" بسیار غیرمجازی و کاملاً حقیقی است؛ برخلاف احساسی که از واژه"مجازی" به ذهن متبادر می‌شود که انگار با مفهومی غیرواقعی مواجهیم. فضای"مجازی" امتداد زندگی حقیقی است و حتی گاهی نقطه شروع بسیاری از تعاملات و اتفاقات دنیای محسوس و ملموس ماست. جالب است بدانید که واژه"فضای مجازی" یک ترجمه غیردقیق و غلط‌انداز از معادل لاتین آن است. در واژگان لاتین، مفهوم"Virtual Space" در مقابل مفهوم"Actual Space" مطرح می‌شود. این مفهوم، به غیرملموس بودن و نامحسوس بودن این فضا (در برابر فضایی که همه‌چیز در آن ماهیت مادی و عینی و سه‌بُعدی دارد) اشاره داشته و اصلاً این فضا را"مجاز" در برابر"حقیقت" نمی‌داند. شما هم مواظب باشید که مرتکب این خطا نشده و فضای"مجازی" را کاملاً"حقیقی" بدانید و به آثار و تبعات واقعی آن بر زندگی ملموس خود و فرزندتان دقت کنید.»[4]

دسترسی نرم افزارهای گوشی شما به تمام اطلاعات شما!

تقریبا نیمی از مردم کره زمین از فضای مجازی استفاده می کنند. با اینکه غالب کاربران اینترنت را کشورهای آسیایی تشکیل می دهند، محتوایشان به ندرت دیده می شود. همچنین کشورهایی که اینترنت را در حد بالایی توسعه داده اند، تاثیرگذاری خاصی بر فضای مجازی ندارند.

چین و هند با داشتن بیشترین جمعیت اینترنتی جهان (مجموعا یک سوم)، تاثیر بسیار اندکی در جهت گیری محتوایی فضای مجازی داشته اند. این در حالی است که لااقل چین مشکلی بابت تولید و عرضه جهانی محتوا از جهت اقتصادی، فناوری و سیاسی ندارد و یک پنجم کل کاربران اینترنت جهانی نیز متعلق به این کشور است.

در فهرست 24 سایت برتر جهان، 14سایت آمریکایی و 10 سایت روسی و چینی است. تمام سایت های آمریکایی در این فهرست، بین المللی هستند اما بسیاری از کاربران حتی نام چهارمین سایت برتر جهان (بایدو چین) را هم نشنیده اند!

اما غالب محتواها، سرویس ها و جریان سازی ها در فضای مجازی توسط این کشور تولید و منتشر می شود. این در حالی است که آمریکا از لحاظ تولید محتوا (فیلم، سریال، انیمیشن و موسیقی)، توسعه فضای مجازی ، فناوری  و تعداد کاربران (آمریکا 7.3% کاربران اینترنت را در اختیار دارد) ویژگی منحصر به فردی در جهان ندارد.

سلام

آیا می دانید؟ 

جمعیت جهان : بیش از 7 میلیارد و نیم میلیون نفر

افرادی که تلفن دارند  : 5 میلیارد و 135 میلیون

دسترسی به اینترنت : بیش از 4 میلیارد و 21 میلیون نفر

استفاده کنندگان از شبکه های اجتماعی : 3 میلیارد 196 میلیون نفر

تعداد گیمرها در جهان : 2میلیارد و 200 میلیون نفر

جمعیت ایران : حدود 82 میلیون نفر

افرادی که تلفن هوشمند دارند : بیش از 45 میلیون نفر

کاربران اینترنت : 57 میلیون نفر

کاربران شبکه های اجتماعی : 40 میلیون نفر

گیمر ها : 28 میلیون نفر که روزی یک ساعت و نیم به طور متوسط بازی می کنند : بیش از 40میلیون ساعت در روز!

99/99 درصد بازی ها غیر بومی !

تعداد کاربران اینترنت در جهان از 2005 با یک شیب مشخص تا پایان 2018 از 1میلیارد و 26 میلیون با شیب تقیربا ثابت به 4 میلیارد و 21 میلیون نفر کاربر رسیده است.

با توجه به این آمار و بررسی نحوه پیشرفت فناوری،  باید گفت استفاده مردم از اینترنت و شبکه های اجتماعی به گونه ای رو به رشد است که بعید نیست در آینده ای نه چندان دور ، زندگی مجازی از زندگی حقیقی انسان ها هم مهم تر شود!!

به خاطر همین مطلب ما در مرشدخان در مورد این موضوع مهم در زندگی امروزی با شما سخن خواهیم گفت .

دقیق ترین و علمی ترین تحلیل ها در مورد حقیقت فضای مجازی و آخرین خبر ها از پشت پرده های این دنیای جدید را در مرشدخان بخوانید

منتظر نظرات شما هستیم